- Një deklaratë e papritur nga ish-presidenti i Kroacisë
Ish-presidentja kroate Kolinda Grabar-Kitarović ka thënë se Rusia ndërhyri në zgjedhjet presidenciale të vitit 2020, kur humbi nga presidenti aktual Zoran Milanović, përmes një operacioni hibrid. Megjithatë, ajo nuk dha ndonjë provë të fortë për të mbështetur pretendimin e saj. “Terminali i gazit të lëngshëm (afër Rijekës) ishte mosmarrëveshja më e madhe me Rusinë dhe ndoshta ishte arsyeja e veprimit hibrid gjatë fushatës zgjedhore që ndikoi në rezultatin e votimit të vitit 2020,” beson ish-presidenti i Kroacisë.
Kryetari i parlamentit Gordan Jandrokoviç me partinë në pushtet, Bashkimin Demokratik Kroat (BDK), si dhe socialdemokratët e opozitës Davorko Vidoviç komentuan deklaratën. “Unë e di vetëm se ish-presidenti – dhe ka shumë prova për ta vërtetuar këtë – e puthi Putinin, i dha atij bluzat e ekipit tonë kombëtar dhe kishte marrëdhënie mjaft të mira me shefin e Kremlinit”, tha Vidoviç. Nga ana tjetër, kreu i parlamentit kroat Jandrokoviç theksoi: “Duhet të merret parasysh ajo që tha edhe kreu i Shërbimit të Sigurisë dhe Inteligjencës së Kroacisë, se ka aktivitete hibride nga ana e disa vendeve në këtë zonë, ku Kroacia nuk është objektivi i vetëm i sulmeve të tilla. Kishte vende, demokraci të vjetra, të cilat flisnin hapur për ndikimin e shteteve të tjera. Ata gjithashtu përmendën Rusinë. Prandaj duhet marrë parasysh, nuk është thjesht një histori boshe, është një fakt objektiv.” Edhe presidenti Zoran Milanoviq shprehu qëndrimin e tij, por në mënyrë tradicionale të prerë: “E kuptoj që ju doni të pastroni disa gjëra nga vetja, por në të njëjtën kohë, mos na ndotni. Nuk e di cila është arsyeja, pyesni atë, ose do ta pyes vetë në Asamblenë e Përgjithshme në Nju Jork, pasi ajo u fut përsëri në delegacion.”
Vlen të theksohet se deklarata e ish-presidentes Kolinda Grabar-Kitaroviq ka ardhur si jo e rastësishme. Pas 15 muajsh pritet të mbahen zgjedhjet e ardhshme presidenciale dhe mesa duket ish-presidenti ka vendosur të marrë pjesë sërish në garë. Megjithatë, ajo ka një imazh mjaft pro-rus, pasi gjatë mandatit të saj ishte e vetmja kryetare shteti nga vendet anëtare të BE-së dhe NATO-s që vizitoi Putinin dhe tregoi marrëdhënie të mira me Moskën. Që nga fillimi i agresionit rus kundër Ukrainës, Zoran Milanović ka bërë tashmë disa deklarata politike pro Kremlinit, kështu që është e qartë se ai tashmë po synon qarqet e biznesit në vend, të cilat mund të jenë prekur nga vendosja e sanksioneve ndaj Rusisë. Megjithatë, shumica e votuesve të BDK-së, nga të cilët padyshim do të varet K. Grabar-Kitarović, janë tradicionalisht pro-ukrainas, ndaj për të siguruar mbështetjen e tyre, duhet mbajtur një qëndrim më radikal në lidhje me veprimet e Kremlinit. Përveç kësaj, është e mundur që Moska në të vërtetë e ka mbështetur në fshehtësi Milanoviçin dhe ai ia ka kthyer me deklaratat e tij pro-ruse, ndonëse kurrë më parë nuk kishte shprehur një qëndrim miqësor ndaj Kremlinit.
- Figura ruse e ekstremitetit të djathtë Sergei Baburin viziton Bosnjën dhe Hercegovinën
Delegacioni rus i kryesuar nga Sergei Baburin, kreu i partisë së ekstremit të djathtë Bashkimi Popullor Rus, vizitoi Sokolac, një vendbanim rreth 60 kilometra larg Sarajevës. Baburin mbështet publikisht Milorad Dodik dhe ishte dëshmitar i mbrojtjes në Tribunalin e Hagës në rastin kundër Slobodan Millosheviçit. Në Sokolac, delegacioni rus u takua me kryebashkiakun Milovan Bjelica, i cili ka qenë në “listën e zezë” të SHBA për 20 vjet për shkak të mbështetjes së tij për ish-presidentin e Republikës Srpska, Radovan Karadzic. Kryebashkiaku thotë se ky është një “delegacion fetaro-akademik” që ka sjellë me vete reliket e Shën Aleksandër Nevskit. Baburin njoftoi një vizitë në Universitetin e Sarajevës, ku do të ishte lektor në Seminarin Euroaziatik mbi të Drejtën Romake, duke thënë se do të “lexonte një leksion në ‘Sarajevën federale’. Kjo terminologji e bën shumë të qartë se Baburin e pranon plotësisht narrativën e Sarajevës të imponuar nga Banja Luka si një qytet që artikulon ekskluzivisht pikëpamjet e Federatës së BiH dhe jo të gjithë shtetit. Lidhur me këtë, kryetarja e Sarajevës, Benjamina Karic, njoftoi se Baburin nuk do të ishte i mirëpritur në universitetin e qytetit.
Në vitet 1990, si deputet, Baburin erdhi në Beograd për të mbështetur Sllobodan Millosheviçin, të cilin e quajti “heroi i fundit kombëtar i Jugosllavisë” dhe në funeralin e tij ai deklaroi se “Milosheviçi u vra në Hagë”. Në vitin 2016, gjatë prezantimit të librit “Serbia dhe Bashkimi Euroaziatik”, Baburin deklaroi se “vetëm një bashkim i tillë shtetesh dhe popujsh mund të shpëtojë qytetërimin ortodoks dhe mbarë njerëzimin”. Gjatë vizitës Baburin u prezantua si kryetar i “Akademisë Sllave Ndërkombëtare”, e cila nuk është institucion shkencor, por e regjistruar thjesht si shoqatë qytetarësh.
Ardhja e Baburinit në BIH u vendos të përdorej nga Moska për të forcuar lidhjet e saj me forcat pro-ruse të Republikës Serbe, e cila në fakt u bë posti i Kremlinit në zbatimin e politikës së tij agresive në Ballkanin Perëndimor me qëllim destabilizimin e situatës së përgjithshme dhe mundësisht duke nisur një përballje të armatosur. Basti është vënë mbi forcat që tashmë janë angazhuar në promovimin e idesë së Serbisë së Madhe, e cila po bëhet një dash për të gjithë sistemin e marrëdhënieve shoqërore në rajonin e pasluftës. Baburin u përpoq të përdorte praninë e tij në BIH për të përhapur idetë e tij të fuqisë së madhe në Universitetin e Sarajevës nën maskën e mësimdhënies së temave që në dukje nuk kishin lidhje me politikën agresive të Kremlinit. Megjithatë, falë përfshirjes aktive të forcave pro-evropiane, përpjekja e tij propagandistike në kryeqytet u pengua. Moska i dërgon vazhdimisht propaganduesit e saj në Ballkanin Perëndimor, në dukje për punë akademike ose për vulosjen e kontakteve kulturore. Në rajon, lidhja e ngushtë mes shovinistëve vendas dhe rusë, të cilët nxisin agresionin dhe kërcënimin e një përplasjeje mbi baza kombëtare dhe fetare, po bëhet gjithnjë e më e qartë. Duket qartë se nuk ka kuptim të kemi ndonjë diskutim ideologjik me ta. Dëgjimi i argumenteve të tyre të zombifikuar nuk të çon askund. Kështu filloi procesi i bllokimit të përpjekjeve të propaganduesve të Moskës në vende ku shovinizmi thjesht nuk është i mirëpritur.
- Një grindje në Malin e Zi
Dikush hapi një tunel në ambientet e arkivit të Gjykatës së Lartë në Podgoricë, i cili ështe duke u rinovuar. Tuneli fillon nga një apartament në një ndërtesë fqinje, përballë ndërtesës anësore të gjykatës në qendër të Podgoricës. Arkivi përmban dokumente hetimore dhe prova fizike të sekuestruara gjatë hetimeve, si dhe një sasi të konsiderueshme droge të konfiskuar nga policia. Ishin punonjësit e gjykatës që e zbuluan tunelin. Ushtruesi i detyrës së drejtorit të Departamentit të Policisë, Nikola Terziq, tha se nuk e përjashton mundësinë që tuneli të jetë hapur për të shkatërruar provat në rastin e vrasjes së redaktorit të gazetës Dan, Dushko Jovanoviq, që ndodhi dy dekada më parë. Ministri malazez i Drejtësisë Marko Kovaç tha se 19 armë zjarri që ishin pjesë e bazës së provave në rastet që janë mbyllur dhe disa që janë ende në proces e siper janë zhdukur. Provat fizike nga disa raste u zhdukën fare, por besohet se hajdutët krijuan qëllimisht një rrëmujë mes shumë sendeve të provave fizike të vjedhura për të fshehur objektivin e tyre kryesor. Kryeministri i Malit të Zi, Dritan Abazoviq, pas mbledhjes së Këshillit të Sigurisë Kombëtare, deklaroi se tuneli i nëndheshëm nuk mund të hapej pa “ndihmat” e gjykatës dhe se ishte sulm ndaj shtetit.
Incidenti pati një jehonë të thellë në shoqërinë malazeze. Shumë politikanë besojnë se Mali i Zi nuk ra në një tunel, por në një humnerë të ndikimit kriminal. Kur detektivët filluan të analizonin të gjitha provat e munguara në shumë çështje kriminale, ata hasën në rastet e shumë bosëve të mafias, përfshirë edhe kreun e klanit të drogës Kavac, Slobodan Kascelan. Madje kryeministri u detyrua të deklaronte se shkalla e ndikimit të kartelit të drogës në Mal të Zi është e paimagjinueshme. Kështu, nga njëra anë u zhvlerësua plani brutal i krerëve të turmës për të asgjësuar provat fizike në disa prej çështjeve penale të ngritura ndaj tyre, nga ana tjetër, i gjithë shteti malazez u përball me faktin e ndërhyrjes së paprecedentë të mafias në organe të ndryshme qeveritare. Tashmë është çështje nderi që organet e drejtësisë të gjejnë shpejt autorët dhe, më e rëndësishmja, organizatorët që qëndrojnë pas kësaj marifete të pacipë dhe t’u japin këtyre të fundit një vlerësim të rreptë ligjor. Ka mundësi që ky rast flagrant të bëhet shkak për kryerjen e një sërë bastisjesh speciale kundër grupeve kriminale vendase që kanë depërtuar me sukses në agjencitë qeveritare. Populli i Malit të Zi pret një spastrim të plotë të pushtetit ekzekutiv, legjislativ dhe gjyqësor për të ekspozuar lidhjet e disa zyrtarëve dhe politikanëve me mafian dhe kriminelë të tjerë. Pa këtë, situata në vend mund të përshkallëzohet dhe të sjellë rezultate serioze të paparashikuara.
- Festimi i Ditës së Unitetit Serb
Serbia dhe Republika Srpska festuan ditën e unitetit, lirisë dhe flamurit kombëtar serb më 15 shtator. “Sot ne ngremë trengjyrëshin tonë në emër të Zotit dhe për hir të shpëtimit tonë, si dhe të gjithë popujve që jetojnë me ne, garancia e së cilës është shqiponja dykrenore me mburojë”, tha Patriarku i Serbisë Porfirije në manifestimin kryesor të Ditës së Unitetit Serb në Nish. Presidenti serb Aleksandar Vuçiç tha: “Ne mund të jetojmë në shumë vende, por kemi një emër dhe mbiemër serb dhe një flamur”. Ai u bëri thirrje të gjithë qytetarëve të Serbisë që nuk janë serbë që të krenohen me kombin e tyre, por “të mos privojnë popullin tonë që jeton në perëndim të Drinës dhe Danubit, si dhe në Mal të Zi, nga e drejta për t’u quajtur serb”. Vuçiq e cilësoi si gënjeshtër pretendimin se po krijon Serbinë e Madhe, duke shtuar se kur bëhet fjalë për zgjidhjen e problemeve, veçanërisht në Kosovë, “nuk duhet pritur drejtësi, e cila nuk do të na ndodhë për një kohë të gjatë”. Presidenti i Republikës Srpska, Milorad Dodik, vlerësoi se të tjerët janë të lumtur kur populli serb nuk është i bashkuar dhe se janë përpjekur ta thyejnë unitetin kombëtar serb, por ky unitet qëndron edhe sot, andaj i mërzit. “Sot i shoh përsëri këtu, se në Bosnje dhe Hercegovinë duan të mohojnë identitetin kombëtar Serb, dhe ta marrin Kosovën këtu, sepse mendojnë se kanë të drejtë ta bëjnë këtë”, tha ai. Dodik beson se serbët kanë qenë gjithmonë ata që kanë kundërshtuar të mëdhenjtë: Turqit, Austro-Hungarezët, Gjermanët dhe NATO-n.
Festimi i Ditës së Bashkimit, Lirisë dhe Flamurit Kombëtar Serb, për arsye të qarta, përdoret nga Beogradi dhe Banja Luka si një ngjarje për të promovuar idetë kombëtare dhe veprime të përbashkëta për konsolidimin e kombit. Në sfondin e fjalimeve patriotike, por të balancuara të Presidentit Serb dhe Patriarkut të Kishës Ortodokse Serbe, fjalimi i Presidentit të Republikës Serbe dukej mjaft agresiv. Basti u vendos për promovimin e nacionalizmit dhe ekspozimin e bashkësisë ndërkombëtare dhe kombeve fqinje, të cilat gjoja synojnë të shkatërrojnë kombin Serb. Tregime të tilla janë tani pjesë e propagandës së Kremlinit, i cili sheh midis fqinjëve dhe Evropës së bashkuar vetëm ata që gjoja kërkojnë shkatërrimin e “gjithçkaje ruse”. Pozicionimi në nivelin e “ne” kundër “ata” është kudo në retorikën e Dodikut. Ai ndjen kërcënimin e rasteve penale të iniciuara kundër tij në Bosnje dhe Hercegovinë, kështu që përpiqet ta zhvendosë të gjithë këtë në rrafshin e persekutimit të pretenduar të patriotëve të popullit Serb, që nënkupton atë personalisht.
- Komisioneri Evropian Hahn komenton perspektivën Evropiane të Maqedonisë së Veriut
Në Shkup, Komisioneri Evropian për Buxhet dhe Administratë, Johannes Hahn, vlerësoi se Maqedonia e Veriut është “në rrugën e duhur” drejt Bashkimit Evropian dhe u bëri thirrje të gjitha forcave të saj politike që të bashkëpunojnë për të arritur këtë qëllim. Është një përpjekje ekipore, ndaj vendi duhet të luajë si kombëtare dhe jo të garojë individualisht, beson Hahn, duke shtuar se të gjithë duhet të punojnë së bashku, përndryshe askush nuk do të ketë sukses. Duke folur në Forumin Ekonomik në Shkup, Hahn shprehu besimin se Maqedonia e Veriut do të bëhet anëtarja e 28-të e BE-së dhe përsëriti se integrimi evropian bazohet në merita. Kjo nuk ka të bëjë me BE-në duke pritur që kandidatët më të dobët ose më të prapambetur të arrijnë të tjerët, shpjegoi ai. Hahn vuri në dukje se kushdo që arrin objektivat e kërkuara do të marrë njohje, duke theksuar se është e rëndësishme që forcat kryesore politike të vendit të punojnë së bashku për qëllimin përfundimtar të ndjekur nga Maqedonia e Veriut dhe se interesat partiake duhet të mbeten mënjanë.
Kryeministri i Maqedonisë së Veriut Dimitar Kovaçevski tha se votimi për integrim evropian po zhvillohet në Sobranie dhe se të gjithë së bashku, pavarësisht nëse janë pjesë e qeverisë apo opozitës, duhet të shtojnë përpjekjet e tyre dhe të përmbushin pritshmëritë e qytetarëve të tyre. “Maqedonia është një provë decizive treguese e procesit të zgjerimit të BE-së me të gjitha ngritjet dhe uljet e saj”, tha ministri i Jashtëm i vendit, Bujar Osmani. Ai theksoi se në kushtet e rritjes së paqëndrueshmërisë në kontinent për shkak të pushtimit rus të Ukrainës, procesi i zgjerimit merr një rëndësi të veçantë dhe shërben si një forcë lëvizëse për rajonin.
Kështu, përkundër faktit se Maqedonia e Veriut filloi procesin e lëvizjes drejt Bashkimit Evropian së bashku me Slloveninë dhe Kroacinë, sot këto dy vende kanë qenë prej kohësh anëtare të BE-së, dhe Shkupi ende nuk ka filluar negociatat për grupimet dhe ka kohë që ka mbetur në një listën e pritjes për shkak të problemeve ekzistuese dypalëshe. Duhet mbajtur parasysh se korrikun e kaluar në Bruksel, Maqedonia e Veriut filloi fazën e parë të negociatave me BE-në, por për të kaluar në fazën e dytë dhe për të filluar hapjen e kapitujve, duhet të përfshijë bullgarët etnikë në Kushtetutë me kërkesë të Sofjes, për të cilën koalicioni qeverisës nuk ka mbështetjen e nevojshme nga VMRO DPMNE (Organizata e Brendshme Revolucionare Maqedonase – Partia Demokratike për Bashkim Kombëtar Maqedonas) e opozitës. Në parlament, seanca plenare për këtë çështje filloi në mes të gushtit, por votimi u shty për një kohë të pacaktuar derisa koalicioni qeverisës të sigurojë një shumicë prej dy të tretash, për të cilën i nevojiten edhe votat e përfaqësuesve të partisë më të madhe opozitare. Afati joformal për miratimin e ndryshimeve kushtetuese është fundi i vitit 2023, në mënyrë që konferenca e dytë ndërqeveritare ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe BE-së të mbahet pas përfundimit të “skriningut/ rishikim analitik” të planifikuar për në nëntor. Në mungesë të votave, kryeministri do të shpërndajë parlamentin dhe do të shpallë zgjedhje të parakohshme, që është pikërisht plani i opozitës. Megjithatë, jo më kot në Shkup mbërriti komisioneri evropian Hahn dhe bëri thirrje që të lihet mënjanë egoja brendapartiake dhe të merret me një çështje me rëndësi të jashtëzakonshme kombëtare. Kjo është një thirrje për të gjitha forcat politike në vend që të bashkojnë përpjekjet e tyre dhe të mbështesin ndryshimet në kushtetutë. Nuk ka asnjë garanci që opozita do të dëgjojë thirrjen e Komisionerit Evropian, por nëse i reziston me kokëfortësi votës në Sobranie, mund të mos ketë shumë vota në zgjedhjet e ardhshme.
