Më 20 shtator, Këshilli i Sigurimit i OKB-së u mblodh në Nju Jork nën kryesimin e kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama. Fokusi i vëmendjes së delegatëve ndërkombëtarë ishte çështja e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës, në veçanti nevoja për të reformuar institucionet ndërkombëtare, përfshirë Këshillin e Sigurimit, në mënyrë që ata të mund t’i përgjigjen në mënyrë më efikase sfidave moderne, siç është agresioni ushtarak.
Mbledhja e Këshillit të Sigurimit do të kujtohet për një përleshje verbale. Përfaqësuesi i Përhershëm i Federatës Ruse në OKB, Vassily Nebenzya, u zemërua nga fjalimi i planifikuar i Presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky, i cili mori fjalën menjëherë pas Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Antonio Guterres, në fillim të takimit. “Ne duam t’ju pyesim – mbi çfarë baze keni vendosur t’i jepni fjalën Presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky, para fjalimit të anëtarëve të Këshillit të Sigurimit? Nebenzia e pyeti Ramën. Ai u përpoq të merrte fjalën katër herë, duke u përpjekur të prishte fjalimin e presidentit Ukrainas dhe duke kërkuar që Zelensky të zhvendosej në fund të listës – pas të gjithë përfaqësuesve të shteteve anëtare të KS të OKB-së (si të përhershme ashtu edhe të përkohshme).
Në mënyrë rigoroze, por diplomatike, Edi Rama ka shpërfillur kërkesën e Federatës Ruse. “Më duhet të them, duke u nisur nga ju – i gjithë ky leksion për shkeljen e rregullave në këtë godinë është një xhirim mjaft mbresëlënës. Por për aq sa keni përsëritur shumë herë se shkelja këtu ka të bëjë me fjalimin e Presidentit Zelensky para anëtarëve të Këshillit, ka një zgjidhje për këtë nëse jeni dakord. Ju ndaloni luftën dhe Presidenti Zelensky nuk do ta marrë fjalën. Pra, ajo që e bëri atë të rëndësishëm këtu dhe ajo që është e rëndësishme për të gjithë ta dëgjojmë fillimisht dhe më pas të diskutojmë, e bëni ju, jo ne”, tha Rama, duke theksuar se e vetmja arsye për nevojën e gjetjes së zgjidhjeve në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për t’i dhënë fund luftës së Rusisë kundër Ukrainës është agresioni i paprovokuar i Rusisë.
Vlen të theksohet se para mbledhjes së Këshillit të Sigurimit, kryeministri i Shqipërisë kryesuese përvijoi në mënyrë të gjithanshme qëndrimin e vendit për luftën ruso-ukrainase, duke vënë në dukje se kohët e fundit ishte e vështirë të imagjinohej një luftë katastrofike, e nisur nga një anëtar i përhershëm i Këshillit të Sigurimit, do të rrezikonte sigurinë e Evropës, duke minuar rëndë të gjitha parimet që krijuan OKB-në.
“Si të kuptohen ata që thonë “po, por” ose u bëjnë thirrje të dyja palëve të paraqesin argumente dhe të flasin drejtpërdrejt dhe troç, duke refuzuar ta quajnë agresion brutal – emri i vetëm dhe i vërtetë. Kjo luftë agresioni duhet të jetë punë e të gjithëve. Nëse nuk mund të njohim unanimisht dhe të themi me zë të lartë se kush është agresori dhe kush është viktimë e agresionit, do të ishte një “fyerje për intelektin” e Këshillit të Sigurimit. Lufta e Ukrainës është lufta e kujtdo që aspiron të jetojë në një botë ku kombet janë të lirë dhe të barabartë, ku integriteti territorial është i padiskutueshëm dhe e drejta e tyre për të jetuar në botë është e padiskutueshme”, theksoi Rama. Sipas tij, shpërdorimi i të drejtës së vetos e bëri peng Këshillin e Sigurimit të OKB-së dhe paralizoi punën e tij, “por nuk e bëri atë të heshtë.”
Këtij mendimi i bëri jehonë edhe Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Antonio Guterres, i cili vuri në dukje se me rritjen e tensionit gjeopolitik, po rriten problemet globale që nuk mund të zgjidhen pa ndryshim të qasjeve. “Bota ka ndryshuar. Institucionet tona nuk kanë ndryshuar. Ne nuk mund t’i trajtojmë në mënyrë efektive problemet siç janë nëse institucionet nuk e pasqyrojnë botën ashtu siç është. (…) Më në fund ka erdhur moment për të rinovuar institucionet shumëpalëshe bazuar në realitetet ekonomike dhe politike të shekullit të 21-të, “- tha Guterres. Sipas tij, nëse kjo nuk ndodh, bashkësia ndërkombëtare do të përballet me “thyerje të mëtejshme”.
Presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelensky vazhdoi më tej në deklaratat e tij. Ai deklaroi se OKB-ja aktualisht është në një rrugë pa krye sa i përket agresionit dhe ajo që e bën Organizatën joefektive janë privilegjet e anëtarësimit të Rusisë, të cilat ajo i përdor me sukses: “Kjo ulëse në Këshillin e Sigurimit, të cilin Rusia e pushtoi ilegalisht, përmes manipulimeve në prapaskenë pas rënies së Bashkimit Sovjetik, është marrë nga gënjeshtarët, puna e të cilëve është të zbardhin agresionin dhe gjenocidin që po kryen Rusia. Dhe të gjitha veprimet e OKB-së – qoftë nga Këshilli i Sigurimit, qoftë nga Asambleja e Përgjithshme – që mund ta ndalonin këtë agresion, shkatërrohen nga privilegji që kjo karrige i jep agresorit. Vetoja në duart e agresorit është ajo që e ka çuar OKB-në në një rrugë pa krye”.
Zelensky e quajti Këshillin e Sigurimit të OKB-së “platformën më të dukshme në botë”, duke theksuar se ai beson se Organizata është e aftë për më shumë, por për këtë qëllim, bisedimet afatgjata dhe projektet për reformimin e OKB-së duhet të bëhet një proces konkret për ta arritur këtë.
“Njerëzimi nuk i ka më shpresat te OKB-ja kur bëhet fjalë për mbrojtjen e kufijve sovranë të kombeve. Udhëheqësit botërorë po kërkojnë platforma dhe aleanca të reja që mund të zvogëlojnë shtrirjen katastrofike të problemeve. Ato probleme që hasen këtu, brenda këtyre mureve, me retorikë, në vend të zgjidhjeve reale, me aspirata për kompromis me vrasës, në vend të mbrojtjes së jetëve. Jeta duhet të mbrohet pa kompromis për të siguruar mbrojtje të suksesshme”, tha presidenti i Ukrainës.
Mendimi se përdorimi i të drejtës së vetos nga anëtarët e përhershëm të KS të OKB-së duhet të kufizohet, ka fituar mbështetje në mesin e delegacioneve të tjera. Për shembull, presidenti estonez Alar Karis vuri në dukje se Këshilli i Sigurimit mbetet peng i agresorit. Sipas Karis, nuk duhet të ketë të drejtë vetoje nga anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit “nëse ekziston dyshimi se arsyeja për këtë mund të jetë një akt që bie ndesh me të drejtën ndërkombëtare”. “Është bërë një realitet i trishtuar që Këshilli i Sigurimit nuk është në gjendje të veprojë me vendosmëri dhe të përmbushë mandatin e tij për të siguruar zbatimin e detyrave të përcaktuara në Kartën e OKB-së,” tha ai.
Një orë pas fjalimit të Zelensky, Ministri i Punëve të Jashtme të Federatës Ruse, Sergey Lavrov, hyri në sallë dhe nisi, siç tha Die Welt i Gjermanisë, “traktatin e tij historik të gjatë dhe të vështirë për t’u kuptuar” për hipokrizinë e pretenduar të Perëndimit dhe përpjekjet e saj për të shkatërruar ose poshtëruar Rusinë. Lavrov mbrojti të drejtën e vetos së Rusisë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së dhe kritikoi ashpër SHBA-në për “ndërhyrje të hapur në punët e brendshme të Ukrainës” që nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Me fjalë të tjera, “ai erdhi, mbajti fjalimin e tij plot gënjeshtra, si zakonisht dhe u largua”, siç tha kreu i Ministrisë së Jashtme Franceze, Catherine Colonna.
Prandaj, Këshilli i Sigurimit i OKB-së nën kryesimin e Shqipërisë, megjithëse supozohej të ishte një diskutim i hapur për luftën ruso-ukrainase, ngriti çështje shumë më të gjera, sepse nuk kishte të bënte vetëm me idetë e paqes, por edhe për qëndrueshmërinë dhe efikasitetin e Këshillit të Sigurimit dhe OKB-së në përgjithësi, pasi kjo ngre dyshime të arsyeshme kundër sfondit të agresionit Rus.
U ngritën gjithashtu pyetje në lidhje me zgjerimin e trupit në kurriz të anëtarëve të rinj nga rajone të tjera të botës – Afrika, Amerika Latine, Azia dhe Paqësori. Brazili, India dhe Gjermania kanë këmbëngulur prej vitesh që t’u jepet anëtarësimi në KS të OKB-së dhe ideja e zgjerimit të KS të OKB-së gëzon gjithashtu mbështetjen e SHBA-së. Përkundër kësaj, nuk ka gjasa të pritet në të ardhmen e afërt ndonjë ndryshim domethënës në përbërjen e KS të OKB-së ose që Rusia t’i hiqet e drejta e vetos. Është e vështirë të imagjinohet se Rusia bie dakord për zgjerimin, edhe përkundër faktit se do të ishte në gjendje të forconte pozicionin e saj në kurriz të vendeve mbi të cilat Kremlini ruan ndikimin politik. Si Gjermania ashtu edhe Japonia do të forconin ndikimin e demokracive transatlantike, gjë që definitivisht nuk është në interes të Rusisë dhe Kinës. Në të njëjtën kohë, mjedisi aktual nuk ka gjasa të kontribuojë që Rusisë t’i hiqet e drejta e vetos. Kjo është arsyeja pse Gjermania nuk e mbështeti këtë ide, pasi ajo nuk është anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit dhe nuk do të jetë në gjendje të arrijë atje nëse insiston publikisht për këtë veprim. Rusia do të jetë në gjendje të vërë veton ndaj përfshirjes së çdo vendi që do të insistojë në nevojën për të kufizuar ose revokuar të drejtën e vetos së Rusisë.
Pavarësisht shkallës së diskutimit, vlen të theksohet se kryeministri Edi Rama e ka orkestruar denjësisht mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Përpjekja e ambasadorit rus për të sjellë kaos në sallën e seancave pa një refuzim profesional nga Edi Rama, i cili u tregua një diplomat i thekur dhe një garantues i besueshëm i respektimit të Kartës së OKB-së.
Ndërkohë, rezultatet e mbledhjes së KS të OKB-së përfunduan në disa vlerësime të përziera. Në veçanti, Aleksandar Vuçiq tha se “në mbledhjen e KS të Këshillit të Sigurimit, ata që ishin më agresivë në mbrojtjen e integritetit territorial të Ukrainës ishin ata që po shkatërronin në mënyrë më agresive integritetin territorial të Serbisë”. Vështirë se mund të pritej ndonjë reagim ndryshe nga presidenti serb. Gjithashtu, Vuçiq ka theksuar synimin e Serbisë për të thirrur një takim të posaçëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për situatën në Kosovë. Ajo duhet të mbahet në tetor nën kryesimin e Brazilit. Me sa duket, parimet e presidencës shqiptare të Këshillit të Sigurimit të OKB-së nuk e frymëzojnë shumë Beogradin.
