Kryeministri shqiptar Edi Rama tha se NATO duhet të rimarrë kontrollin e veriut të Kosovës ose të përballet me dhunën e vazhdueshme midis serbëve etnikë dhe shqiptarëve etnikë në rajon. Aleanca ka njoftuar vendosjen e forcave shtesë të nevojshme për të stabilizuar zonën, ndërsa Gjermania dhe Britania e Madhe kanë premtuar tashmë qindra ushtarë në krye të forcave të tyre ekzistuese prej 4500 trupash për të mbajtur rajonin nën kontroll. Kryeministri shqiptar po shtyn për një konferencë të nivelit të lartë që do të mbledhë liderët e Francës dhe Gjermanisë dhe do të rivendosë përfshirjen e SHBA. “Nuk është e lehtë të ndryshosh rrjedhën e historisë, kërkon lidership. Por nëse Franca dhe Gjermania kanë mundur ta bëjnë këtë pas Luftës së Dytë Botërore, nëse Arabia Saudite dhe Izraeli mund ta bëjnë tani, atëherë ne e dimë se mund të ndodhë gjithashtu. në veri të Kosovës”, sugjeroi kryeministri i Shqipërisë. Rama është përmbajtur prej kohësh nga ndërhyrja në konfliktin në Kosovë, pasi ka arritur të krijojë marrëdhënie miqësore me Beogradin dhe të mbrojë anëtarësimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE. Por duke pasur parasysh kërcënimin në rritje të sigurisë jo vetëm për shqiptarët në Kosovë, por për rajonin në tërësi, ai pranoi se duhej të fliste hapur pa u shmangur. Rama beson se paqëndrueshmëria në Ballkanin Perëndimor i shërben kryesisht interesave të Moskës. “Kremlini do të donte të shihte pak Donbas në Kosovë dhe të ndezte zjarrin e separatizmit në zemër të Evropës. Rusët po e bëjnë këtë në të gjithë botën, nga Afrika në Lindjen e Mesme, kështu që ata po përpiqen të bëjnë të njëjtën gjë në Evropë dhe Kosova është një mjet i përshtatshëm për rusët”, tha kreu i qeverisë Shqiptare.
Kryeministri në detyrë i Malit të Zi, Dritan Abazovic beson se pas pushtimit të Ukrainës, Rusia mund të pushtojë përfundimisht edhe Ballkanin Perëndimor. Ai theksoi se Podgorica u detyrua të dëbojë gjashtë diplomatë rusë të cilët ishin angazhuar në spiunazh dhe bashkimi me sanksionet antiruse është një qëndrim parimor për vendin, pavarësisht humbjeve financiare që ka në fushën e turizmit.
Çështja e përgjegjësisë për sulmin ndaj patrullës së policisë së Kosovës në Banjska nuk shterohet nga deklarata e ish-nënkryetarit të Listës Serbe, Milan Radoiçiq, se ai personalisht kishte komplotuar sulmin pa dijeninë e Beogradit, sipas ambasadorit Amerikan në Kosovë, Jeff Hovenier. SHBA është ende duke hetuar incidentin dhe beson se sulmi nuk ishte spontan, por “i koordinuar” nga një grup që përdori armë të nivelit ushtarak, shumica e të cilave janë me origjinë serbe, për të destabilizuar Kosovën veriore. Shtetet e Bashkuara besojnë se pretendimi i Radoiçiqit se ai i mori armët nga Tuzla në Bosnje është “interesant”, por do të duhet kohë për ta verifikuar këtë. Qëndrimi i prerë i qeverisë amerikane tani është se ata që janë përgjegjës për krimin e vrasjes së një polici, për ushtrimin e forcës për të sekuestruar një objekt fetar, për përplasjen me policinë dhe shërbimet e sigurisë së Kosovës, duhet të sillen para drejtësisë.
Në Prokurorinë e Përgjithshme në Beograd, Milan Radoiçiq u mor në pyetje nën dyshimin se ai dhe disa persona të paidentifikuar kishin kryer vepra penale që synonin përdorimin e paligjshëm të armëve dhe veprime të rënda kundër sigurisë publike. Siç është raportuar nga Prokuroria e Përgjithshme në Beograd, gjatë seancës, Radoiçiq është deklaruar i pafajshëm. Pas seancës, prokuroria ka propozuar që të dyshuarit t’i caktohet masa e paraburgimit për rrezikun e tentimit të arratisjes. Megjithatë, Milan Radoiçiq u lirua një ditë pas arrestimit të tij.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti tha se raportet paraprake nga autoritetet e Kosovës tregojnë se shumica e personave të përfshirë në sulmin ndaj patrullës së policisë së Kosovës në Banjska ishin pjesë e organizatave “Mbrojtja Civile” dhe “Brigadat e Veriut”. Në qershor, qeveria e Kosovës i shpalli këto dy organizata “terroriste”, duke theksuar se ato paraqesin një kërcënim serioz dhe të drejtpërdrejtë për rendin kushtetues dhe sigurinë e Kosovës.
Kancelari gjerman Olaf Scholz tha se është i vendosur për të gjetur një zgjidhje paqësore dhe se situata në Kosovë do të diskutohet në samitin në Granada. Samiti u zhvillua më 6 tetor dhe në të morën pjesë 47 krerë shtetesh dhe qeverish, përfshirë presidentin serb Aleksandar Vuçiq dhe presidenten e Kosovës Vjosa Osmani. Publikisht, presidenti i Kosovës kundërshtoi çdo negociatë me homologun e tij serb derisa të vendosen sanksione kundër tij. Megjithatë, liderët e Bashkimit Evropian dhe të vendeve të Ballkanit Perëndimor mund të kenë pasur takime jozyrtare në Granada.
Scholz beson se Gjermania, si dhe Franca dhe Italia, janë veçanërisht aktive në kërkimin e një zgjidhjeje paqësore. Më herët, zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme gjermane Kathrin Deschauer e vlerësoi tërheqjen e trupave serbe nga kufiri me Kosovën si një “hap të rëndësishëm”, por i bëri thirrje Beogradit që të bëjë më shumë për të ulur tensionet.
Ministri i Jashtëm i Maqedonisë së Veriut, Bujar Osmani, tha se vendi i tij duhet të rishqyrtojë pjesëmarrjen në nismën rajonale të Ballkanit të Hapur nëse vërtetohet se Serbia ka qenë në ndonjë mënyrë e përfshirë në sulmin në veri të Kosovës. Fillimisht ishte një ide e qëllimshme, por pas incidentit të përgjakshëm në Kosovë më 24 shtator, Serbia duhet të bëjë përpjekje për të vërtetuar se nuk ishte e përfshirë sepse nëse do të kishte ndonjë ndërhyrje në nivel qeveritar, kjo e bën të pamundur Maqedoninë e Veriut dhe vende të tjera të rajonit të marrin pjesë në projekt sepse ideja e “Ballkanit të Hapur” ishte kryesisht për pajtim.
Kështu, shumica absolute e anëtarëve të Bashkimit Evropian dhe Shtetet e Bashkuara mbrojtën një hetim të plotë mbi të shtënat vdekjeprurëse në veri të Kosovës dhe nevojën për të mbajtur përgjegjës si autorët e armatosur ashtu edhe organizatorët pas sulmit. Derisa Uashingtoni, Berlini dhe Parisi nuk po nxitojnë të nxjerrin përfundime për ata që orkestruan veprimet e grupit të serbëve që u zunë pritë policëve në veri të Kosovës pranë manastirit të Banjskës, Prishtina nuk ka dyshim se ishte Beogradi dhe pas provokimit qëndron personalisht presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq.
Veçanërisht, Dragan Šormaz, një ish ndihmës i presidentit serb, i cili u largua nga Partia Progresive Serbe për shkak të dallimeve ideologjike, beson se Vuçiç personalisht e kishte planifikuar sulmin e armatosur dhe tani duhet të japë dorëheqjen. “Plani i Vuçiqit ishte krijimi i një protektorati ndërkombëtar në veri të Kosovës ose aneksimi i këtij territori. Detyra e grupit të Radoiçiqit ishte të bllokonte hyrjen e Policisë Speciale të Kosovës në veri”, tha ai në një intervistë për agjencinë Beta.
Presidenti i Kosovës i bën thirrje BE-së që të godasë Serbinë dhe personalisht Vuçiqin me sanksione për përshkallëzimin në veri të Kosovës. Në të njëjtën kohë, futja e sanksioneve të tilla në fakt do të nënkuptonte përfundimin e procesit të integrimit evropian të Serbisë. Atëherë me shumë mundësi do të detyrohet të hidhet përfundimisht në krahët e Moskës, pasi kjo e fundit po pret pikërisht këtë. Politikanët kryesorë perëndimorë kanë dyshime serioze se i gjithë marifeti është organizuar nga Moska. Jo më kot Vuçiq deklaroi se Beogradi nuk ka lidhje me ngjarjet në veri të Kosovës pasi zhvillimet e tilla janë të pafavorshme për Serbinë, duke shtuar se kjo duhet të jetë palë e tretë.
Në fund të fundit, nëse Serbia do të kishte komplotuar diçka të tillë, Vuçiq sugjeroi se patjetër do të mbrohej nga filmimi i disa pamjeve komprometuese nga dronët.
Nuk është rastësi as që vetëm disa orë pas incidentit në veri të Kosovës, presidenti i Serbisë u takua në Beograd me ambasadorin rus Botsan Kharchenko. Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama theksoi se është Rusia ajo që merr përfitimin më të madh nga përshkallëzimi. Dhe fakti që ekzekutori i provokimit, Milan Radoiçiq, deklaroi se armët i ka marrë jo në Serbi, por gjoja në Tuzla të Bosnjës, ngre shumë pikëpyetje shtesë. Gjatë vitit të kaluar, Radoiçiq ka qenë vetëm një herë në Bosnje dhe nuk ka qenë Tuzla, por Banja Luka. Duke marrë parasysh që presidenti i Republikës Sërbe shërben si krahu i zgjatur i Moskës në Ballkan, ai në fakt mund t’i kishte dhënë disa armë Radoiçiqit, sigurisht me mbështetjen e Rusisë. Dhe gjurma boshnjake tregon se Kremlini planifikoi të përshkallëzojë njëkohësisht situatën në Bosnje përmes Dodikut dhe në veri të Kosovës përmes Radoiçiqit, për të krijuar dy konflikte serioze njëherësh, të cilat BE dhe SHBA do ta kishin më të vështirë t’i trajtonin njëkohësisht.
Nëse vërtetohen këto fakte, veprimet e Evropianëve dhe amerikanëve do të jenë të natyrës së duhur dhe Vuçiq dhe Serbia nuk do të pësojnë asnjë sanksion. Por në rast se vërtetohet komploti i aktit provokues në veri të Kosovës nga Beogradi, presidenti i Serbisë dhe aleatët e tij më të afërt politikë mund të goditen me sanksione. Është e mundur që këto sanksione të mos prekin personalisht Vuçiqin, por Evropianët do të kërkojnë që ai të largojë nga postet e larta të gjithë ata që kishin lidhje të drejtpërdrejtë me incidentin, pra krerët e forcave të armatosura serbe dhe agjencive të sigurisë.
