Takimi i fundit, midis ambasadores Kristina Oana Popa, Shefe e Delegacionit të BE-së në Podgoricë dhe Andrija Mandiq, kryetar i Parlamentit të Malit të Zi dhe President i Demokracisë së Re Serbe (NSD), ka tërhequr shumë vëmendjen e publikut.
Shkak u bë trengjyrëshi serb, i ashtuquajturi “flamuri kombëtar serb”, i cili me këtë emërtim formë dhe ngjyra ekziston vetëm në Serbi dhe Republika Srpska.
Diskutimet për këtë flamur ilegjitim në Malin e Zi, me të cilin Mandiq nga njëra anë dëshiron të theksojë rolin e tij si “përfaqësues i popullit serb në Mal të Zi” dhe nga ana tjetër të vazhdojë politikën e margjinalizimit të simboleve kombëtare dhe shtetërore malazeze, kanë ngritur pyetjet kryesore lidhur me këtë takim: përse ndodhi dhe cilat do të jenë pasojat e tij?
Diplomatët e vendeve të Bashkimit Evropian, ashtu si homologët e tyre amerikanë, në periudhën pas zgjedhjeve të jashtëzakonshme të qershorit këmbëngulën si në marrjen e masave publike ashtu edhe gjatë komunikimeve diplomatike që politikanët dhe partitë pro-ruse, rrjedhimisht edhe pro-serbe, nuk duhet të marrin pjesë në formimin e qeverisë se re të 44-t të Malit të Zi. Ky presion rezultoi i pamjaftueshëm. Si presidenti Milatovych ashtu edhe kryeministri Spajiç injoruan thirrjet e Perëndimit. Andrija Mandych u bë kryetar i parlamentit, duke demonstruar në këtë mënyrë varësinë e lëvizjes “Evropa tani” nga mbështetja e tij në formimin e qeverisë. Përveç kësaj, ishte planifikuar një “rindërtim” i qeverisë, i cili supozohej të ndodhte gjatë këtij viti dhe në të cilin disa poste ministrore do të ziheshin nga përfaqësues të koalicionit të kryesuar nga NSD dhe Andrija Mandiq.
Diplomatët evropianë dhe amerikanë iu shmangën takimeve dhe komunikimit me zotin Mandiq. Përjashtimet kanë qenë të rralla dhe kryesisht më pak të dukshme – përveç një takimi të krerëve të parlamenteve të Ballkanit Perëndimor zhvilluar në Budapest, kur Oliver Varghey, Komisioneri i diskutueshëm Evropian për Fqinjësinë dhe Zgjerimin, u takua zyrtarisht dhe me mirësjellje me z. Mandiq. Që atëherë, nuk ka pasur asnjë komunikim zyrtar publik me kryetarin pro-rus të Parlamentit të Malit të Zi.
Prandaj, vizita e ambasadorit Popa ngre një sërë pyetjesh.
Është e qartë se hapi i saj nuk është një shprehje e preferencave personale, pra një vendim i pavarur. Diplomatia rumune, e cila me të drejtë kritikohet për politikën toleruese ndaj autoriteteve malazeze që nga gushti 2020 e deri më tani, nuk mund të guxonte ta bënte një hap të tillë pa një sinjal të qartë nga Brukseli. (Në këtë rast, është e vështirë të përcaktohet saktësisht se nga kush mund të kenë ardhur udhëzimet për takimin, por ka shumë pak gjasa që z. Vargei të ketë autoritetin për ta marrë vetë një vendim të tillë.)
Prandaj, komunikimi i ambasadorit të BE-së me z. Mandiq duhet të interpretohet, në radhë të parë, si një kontroll nga Brukseli i mënyrave dhe metodave të mbajtjes së një komunikimi sa më konstruktiv dhe të qëndrueshëm me partitë pro-ruse brenda sistemin politik malazez. Nga ana tjetër, shumë analistë e shohin këtë takim si një hapje e mundësive për zgjidhjen përfundimtare, përkatësisht për vazhdimin e politikës së koncesioneve dhe përkujdesjes ndaj elementeve pro-ruse dhe pro-serbe në Mal të Zi dhe në Ballkanin Perëndimor. Në një interpretim të tillë, është e domosdoshme të merret në konsideratë situata në Serbi dhe qëndrimi i Aleksandër Vuçiqit, aleati kryesor në Mal të Zit i të cilit është pikërisht zoti Mandiq. Dimensioni i ketij hapi aq “evropian” nga fryma, në asnjë rast nuk duhet të përjashtohet nga analiza.
Shkaku është se një “politikë e tillë të tolerances”, pra një mbështetje e heshtur, por qartazi hapur pro-ruse e politikës së Malit të Zi, zvogëlon shanset e këtij të fundit për anëtarësim të shpejtë në BE. Retorika do të mbetet optimiste – kjo ishte në fund të fundit deklarata e zyrës së ambasadorit Popa. “Mali i Zi duhet të punojë shumë dhe të përparojë. Të gjitha dyert janë të hapura, priten reforma, në të cilat duhet të marrë pjesë edhe parlamenti…
Pas këtij optimizmi fshihet situata shumë e vështirë e brendshme në Mal të Zi, si dhe mosdëshira i BE-së për të ndërmarrë hapa vendimtarë që në të vërtet do ta afronin kandidatin më të vogël ne përmasa drejt anëtarësim në BE me këtë synim të largët.
Nga ana e Malit të Zi qendron lëvizja “Evropa tani”, e udhëhequr nga presidenti Spajiç dhe nënpresidenti Milatoviq. Baza e tyre ideologjike në të vërtetë është shumë e ngjashme me atë që ndan edhe Mandiq. Dallimi është kryesisht retorik dhe kryeministri Spajic nuk duhet të harrojë mungesën e interesit të tij për politikën, pra ngurrimin për tu angazhuar me tema politike, gjë që e bën fiksimin e tij me temat financiare dhe më të besueshëm
Në anën evropiane ekzistojnë qëndrime dhe interpretime që ndryshojnë në varësi të vendit, por që në fund të fundit çojnë në një politikë inerte dhe joefektive ndaj Malit të Zi dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor nga ana e Brukselit.
Prandaj, komunikimi i fundit ndërmjet ambasadores dhe kryeparlamentarit është një pararojë e vazhdimit të kësaj inercie dhe një lajmi të keq – si për Malin e Zi ashtu edhe për Evropën.
Pra, nëse “kthesa evropiane” është marrë, atëherë nuk po çon atje ku duhet.
Miodrag Vlahoviq
