- Kroacia mban zgjedhjet lokale
Të dielën, më 1 qershor, në Kroaci u mbajtën balotazhet e zgjedhjeve lokale.
Në Zagreb, kryetari aktual i bashkisë, Tomislav Tomasheviq i qendrës së majtë me partinë “Možemo!”, i cili u mbështet nga Partia Social Demokratike (SDP) e opozitës, fitoi votën popullore.
Qyteti i dytë më i madh i Kroacisë, Spliti, do të drejtohet nga Tomislav Shuta nga partia në pushtet Bashkimi Demokratik Kroat (HDZ), i cili mundi rivalin e tij nga partia “Centar”, kryetarin aktual Ivica Puljak.
Rijeka, për herë të parë në historinë e Kroacisë moderne, do të ketë një kryetare bashkie femër, pasi e pavarura Iva Rinçiq mundi kryetarin aktual Marko Filipoviq.
Në qytetin e katërt më të madh, Osijek, kryetari i bashkisë u zgjodh në raundin e parë. Kandidati i HDZ-së dhe kryetari aktual Ivan Radiq vulosën një fitore dërrmuese.
Në total, kandidatët nga Bashkimi Demokratik Kroat (HDZ) në pushtet dhe partnerët e HDZ-së do të udhëheqin 15 qarqe – ky numër nuk ka ndryshuar krahasuar me zgjedhjet e mëparshme. Në të njëjtën kohë, numri i komunave ku fitoi një kandidat i HDZ-së (202) u rrit me shtatë, dhe numri i qyteteve (61) – me pesë.
Kandidatët e mbështetur nga Partia Social Demokratike (SDP) më e madhe opozitare fituan në pesë qarqe, 47 komuna dhe 25 qytete, që është pesë njësi administrative më pak se katër vjet më parë.
Analistët politikë i vlerësuan rezultatet e zgjedhjeve si një fitore për HDZ-në, ndërsa rezultati i SDP-së u quajt një humbje ose edhe një “dështim”.
Megjithatë, ekspertët e perceptojnë si humbësen më të madhe të zgjedhjeve Lëvizjen e Atdheut (Domovinski pokret, DP), e cila dështoi të mbante pushtetin në qytetin e saj bazë, Vukovar.
Domagoj Biliq, kandidati i PD-së i mbështetur nga HDZ, humbi ndaj Marijan Pavliçek, kandidatit nga Sovranistët Kroatë dhe DOMiNO (Hrvatski suverenisti i Dom i nacionalno okupljanje, DOMiNO).
- Jadari i Serbisë emërohet midis 13 projekteve strategjike të ekstraksioneve jashtë BE-së
Më 4 qershor, Komisioni Evropian publikoi një listë të 13 projekteve të para strategjike për nxjerrjen e lëndëve të para jashtë Bashkimit Evropian. Njëri prej tyre është projekti Jadar në Serbi, i cili do të drejtohet nga Britano-Australiani Rio Tinto.
13 vendet e reja i janë bashkuar listës së 47 projekteve strategjike sipas Aktit të Lëndëve të Para Kritike (CRMA) që Komisioni Evropian kishte miratuar në mars.
Qëllimi është të diversifikohet furnizimi dhe të rritet siguria ekonomike. “Evropa ka nevojë për lëndë të para për të pasur sukses në ambiciet tona industriale dhe klimatike. BE-ja kërkon zinxhirë furnizimi të qëndrueshëm, të sigurt dhe të diversifikuar”, tha Stéphane Séjourné, Zëvendëspresident Ekzekutiv për Prosperitet dhe Strategji Industriale të Komisionit Evropian.
Përveç Serbisë, 13 projektet e para strategjike jashtë BE-së ndodhen në Kanada, Grenlandë, Kazakistan, Norvegji, Zambi, Kaledoni të Re, Brazil, Madagaskar, Malavi, Afrikën e Jugut, Mbretërinë e Bashkuar dhe Ukrainë. Shumica e tyre kanë të bëjnë me nxjerrjen e lëndëve të para të nevojshme për prodhimin e automjeteve elektrike dhe baterive, siç janë litiumi, nikeli, kobalti, mangani dhe grafiti.
Projektet strategjike do të gëzojnë mbështetje të koordinuar nga Komisioni Evropian, Shtetet Anëtare dhe institucionet financiare, duke përfshirë qasje të thjeshtuar në financa dhe kontakte me klientët përkatës. Vlerësohet se do të kërkohet një investim kapital total prej 5.5 miliardë eurosh për të nisur 13 projektet strategjike jashtë BE-së.
Projekti Jadar në Serbinë perëndimore, pranë qytetit të Loznicës, është i vetmi projekt në listën e re të KE-së për nxjerrjen e litiumit dhe borit.
Rio Tinto përshëndeti vendimin e Komisionit Evropian që e përcakton projektin Jadar si strategjik sipas Aktit të Lëndëve të Para Kritike (CRMA). “Ky vendim konfirmon se projekti Jadar mund të zhvillohet në përputhje me standardet e Bashkimit Evropian. Vendimi i Komisionit Evropian thekson rëndësinë e madhe të projektit Jadar si për Serbinë ashtu edhe për BE-në në sigurimin e një furnizimi të besueshëm të lëndëve të para kritike thelbësore për tranzicionin e gjelbër. Projekti Jadar është një nga projektet e litiumit më premtuese dhe të hulumtuara plotësisht në Evropë. Me një prodhim vjetor të vlerësuar prej 58,000 tonësh karbonat litiumi, Serbia ka potencialin të bëhet një lojtar kyç në zinxhirin e furnizimit me automjete elektrike”, thuhet në deklaratë. Popullsia lokale e Luginës së Jadarit, organizatat mjedisore dhe një numër ekspertësh kanë kundërshtuar zbatimin e projektit Rio Tinto për disa vite, duke përmendur mungesën e transparencës dhe rreziqet për shëndetin, mjedisin dhe bujqësinë, veçanërisht ndotjen e mundshme të ujit. Aktivistët dolën disa herë në rrugë për të protestuar kundër projektit Jadar.
Në fillim të vitit 2022, qeveria serbe anuloi planin e miratuar për nxjerrjen e litiumit në luginën e lumit Jadar dhe e ndaloi projektin. Megjithatë, në korrik të vitit të kaluar, autoritetet serbe, pavarësisht protestave, u tërhoqën nga ky vendim.
Vendimi i Komisionit Evropian për t’i dhënë Jadarit statusin e një projekti me rëndësi strategjike shkaktoi një valë indinjate në Serbi.
“Litiumi nuk do të nxirret dhe këto vendime të brendshme evropiane nuk janë të detyrueshme për ne… Nëse Evropa dhe qeveria jonë duan të provokojnë një luftë civile, atëherë le të përpiqen të vazhdojnë me nxjerrjen”, tha për Nova.rs Zlatko Kokanoviq nga komuniteti “Ne damo Jadar”.
Vladimir Međak nga Lëvizja Evropiane (Vladimir Međak iz Evropskog pokreta) është i sigurt se bëhet fjalë për marrëveshje midis Presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe BE-së në mënyrë që Vuçiq të mund të mbetet në pushtet. “Ky është një përpjekje e Vuçiqit për të mbajtur pushtetin. Megjithatë, kjo nuk do të ndodhë. Një vendim i tillë nuk do ta ndihmojë në asnjë mënyrë regjimin të qetësojë gjërat në vend, por vetëm do t’i përkeqësojë ato”, tha ai.
- A e ndërlikoi vizita e Vuçiqit në Moskë integrimin evropian të Serbisë?
Kryetarja e Asamblesë Kombëtare Serbe, Ana Brnabiç, dhe Ministrja e Integrimit Evropian e Serbisë, Nemanja Staroviç, bënë një vizitë në Bruksel. Një deklaratë nga Ministria për Integrimin Evropian vuri në dukje se Staroviç theksoi angazhimin e vendosur të Serbisë në rrugën evropiane dhe përsëriti qëllimin e tyre strategjik për anëtarësim në BE.
Më 2 qershor, Brnabiç u takua me Komisioneren e Bashkimit Evropian për Zgjerim, Marta Kos, për të diskutuar progresin e Serbisë në procesin e integrimit evropian, me një fokus të veçantë në hapjen e Grupit 3.
“Plani ynë, dhe tani e kemi konfirmuar këtë me Komisioneren Kos, është të përpiqemi të përfundojmë gjithçka deri në mesin e korrikut në mënyrë që të mund ta hapim Grupin 3 deri në fund të korrikut. Ky është një plan ambicioz, por ne e duam atë, dhe unë padyshim mendoj se mundemi”, u tha Brnabiç gazetarëve serbë pas takimit. Komisionerja Evropiane e përshkroi takimin e tyre në llogarinë e saj X si një “shkëmbim të rëndësishëm” pikëpamjesh që u përqendruan në “angazhimet e pazgjidhura të reformave të Serbisë”.
Të nesërmen, duke iu drejtuar Komitetit të Punëve të Jashtme për Zgjerimin të Parlamentit Evropian, Kos tha se mënyra më e mirë për të dalë nga kriza politike në Serbi ishte zbatimi i reformave gjithëpërfshirëse, veçanërisht kur bëhet fjalë për median dhe procesin zgjedhor. Ajo theksoi se hapi i parë është ndërmarrë – procedura për zgjedhjen e Autoritetit Rregullator për Median Elektronike (REM) ka filluar. Në të njëjtën kohë, progresi i vërtetë në Serbi varet nga rivendosja e besimit publik dhe përfshirja e të gjitha palëve të interesuara, vuri në dukje Kos.
Komisionerja tha se i kishte thënë Presidentit serb Aleksandar Vuçiq se vizita e tij në Moskë dërgon sinjalin e gabuar dhe ndërlikon përpjekjet e BE-së për të mbrojtur interesat e Serbisë.
Vuçiq e kritikoi ashpër deklaratën e Kos.
“Ajo e përsërit atë, si papagall, çdo herë. Duket se nuk ka asgjë tjetër për të thënë. Çfarëdo që dikush ta pyeste në dhjetë ditët e fundit, ajo do të thoshte – ‘oh, Vuçiqi shkoi në Moskë’ – hajde, me të vërtetë, a nuk mund të thuash asgjë tjetër? Por kur takohet me mua, nuk është aq elokuente. Fjalori i saj bëhet më pak i pasur,” tha presidenti serb gjatë një konference shtypi më 4 qershor.
Zëdhënësi i Komisionit Evropian, Guillaume Mercier, duke komentuar deklaratën e Vuçiq, u tha gazetarëve serbë se BE-ja ua ka bërë të qartë partnerëve të saj, veçanërisht vendeve kandidate si Serbia, se marrëdhëniet me Rusinë nuk mund të vazhdojnë sikur gjithçka është normale. Serbia duhet ta bindë BE-në për drejtimin e saj strategjik, theksoi Mercier.
- Serbia dështon përsëri të përafrojë politikën e saj të jashtme me BE-në
Serbia ka dështuar të zbatojë gjashtë vendime të reja të politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, kryesisht në lidhje me Rusinë dhe Ukrainën, duke u bërë edhe një herë i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor që nuk e bën këtë. Siç u njoftua nga Këshilli i BE-së më 4 qershor, Serbia nuk ka zbatuar Vendimin (PPJS) 2025/9311 në lidhje me masat kufizuese në lidhje me veprimet e Rusisë që destabilizojnë situatën në Ukrainë, Vendimin (PPJS) 2025/9361 në lidhje me masat kufizuese në lidhje me veprimet që dëmtojnë ose kërcënojnë integritetin territorial, sovranitetin dhe pavarësinë e Ukrainës, dhe Vendimin (PPJS) 2025/9571 në lidhje me masat kufizuese në lidhje me situatën në Rusi.
Serbia gjithashtu nuk ka zbatuar Vendimin e Bashkimit Evropian 2025/9601 që ndryshon Vendimin e vitit 2018 në lidhje me masat kufizuese kundër përhapjes dhe përdorimit të armëve kimike, si dhe Vendimet 2025/9631 dhe (PPJS) 2025/9661 në lidhje me masat kufizuese në lidhje me aktivitetet destabilizuese të Rusisë.
Sipas gjashtë vendimeve të reja të 20 majit, të gjitha vendet e tjera kandidate për në BE nga rajoni i Ballkanit Perëndimor, përveç Serbisë – Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Shqipëria dhe Bosnja dhe Hercegovina – janë pajtuar me këto vendime. Këshilli tha se përputhja me këto vendime do të siguronte që politikat kombëtare të kandidatëve për anëtarësim të jenë në përputhje me ato të BE-së, duke shtuar se Bashkimi e merr parasysh dhe e mirëpret këtë angazhim.
Bruksel nuk po zbaton asnjë masë zyrtare – sanksione apo kufizime të tjera – ndaj Beogradit, por në fakt, për shkak të dallimeve në politikën e jashtme, hapja e grupeve të reja negociuese për Serbinë është pezulluar që nga fillimi i vitit 2022.
- Parlamenti Evropian shtyu shqyrtimin e Raportit për Maqedoninë e Veriut
Votimi për raportin vjetor mbi progresin e Maqedonisë së Veriut drejt BE-së në Komitetin e Punëve të Jashtme të Parlamentit Evropian është shtyrë.
Kjo ndodhi me kërkesë të grupit të Partisë Popullore Evropiane (PPE), i cili u mbështet nga të gjithë eurodeputetët bullgarë.
Në letrën e tyre drejtuar kolegëve të tyre, eurodeputetët bullgarë raportojnë për rrjedhjen e paautorizuar dhe të parakohshme në Shkup të informacionit të brendshëm parlamentar – komponentë kyç të draft-Raportit. Prova është deklarata e Kryeministrit të Maqedonisë së Veriut, Kristian Mickoski, e datës 1 qershor, se ai e kishte parë dokumentin me shumë detaje paraprakisht. Vihet re se deklarata e Mickoskit se qeveria e tij punoi në Raport së bashku me raportuesin me qëllim arritjen e një rezultati pozitiv për Shkupin është shqetësuese.
Në letër thuhet se këto prova tregojnë për “një rrjedhje të vazhdueshme dhe të strukturuar informacioni ose edhe një shkelje të sigurisë në serverat dhe postën e stafit të Parlamentit Evropian nga vendet e treta”.
“Pyetja e rëndësishme është nëse një palë e tretë i ka parashikuar, formësuar apo edhe bashkëautorizuar formulimet kritike në raport, i cili supozohet të pasqyrojë pozicionin e ekuilibruar institucional të Parlamentit Evropian?” vërejnë eurodeputetët bullgarë.x\
Përveç shtyrjes së votimit për raportin në Komitetin e Punëve të Jashtme dhe në seancë plenare, eurodeputetët kërkojnë një hetim të brendshëm për një shkelje të mundshme të procedurave të brendshme për të përcaktuar burimin dhe shkallën e rrjedhjes së informacionit. Eurodeputetët gjithashtu duan që periudha e shtyrjes të përdoret për të rishikuar pikat kontroverse të draft-raportit.
Shkupi priste që Raporti i Progresit për Maqedoninë e Veriut të përmendte identitetin shekullor maqedonas dhe gjuhën maqedonase.
Në fund të majit, Kryeministri Mickoski njoftoi se Raporti do të përcaktonte se maqedonasit “kanë një identitet të veçantë maqedonas”, të dallueshëm nga ai bullgar, i cili u shfaq jo pas vitit 1945 (siç pretendon Sofja), por shekuj më parë, dhe se ekziston edhe një gjuhë e veçantë maqedonase.
