- Shefi i Agjencisë së Sigurisë dhe Informacionit të Serbisë largohet nga detyra
Më 4 nëntor Aleksandar Vulin dha dorëheqjen “papritur” nga posti i kreut të Agjencisë së Informacionit të Sigurisë (BIA). “SHBA dhe BE kërkojnë kokën time si parakusht për të mos vendosur sanksione kundër Serbisë,” tha Vulin në një deklaratë, të cilën e mbylli me fjalët “Rroftë bota serbe”, duke dëshmuar edhe një herë përkushtimin e tij ndaj idesë së Serbisë së Madhe. Vulin është një “i besuar i ngushtë” i presidentit serb Aleksandar Vuçiq. Ndërsa Vuçiq kërkon të krijojë përshtypjen e balancimit mes Perëndimit dhe Rusisë, Vulin konsiderohet si një simpatizant i hapur i Kremlinit. Ai shpesh viziton Moskën dhe ka zhvilluar lidhje operative me shërbimet speciale ruse, raportojnë mediat perëndimore. SHBA vendosi sanksione ndaj Vulin në korrik, duke thënë se ai promovon ndikimin rus në Ballkan. Serbia ka pasur tradicionalisht marrëdhënie të mira me Rusinë. Është i vetmi vend në mesin e shteteve ballkanike që janë kandidatë për anëtarësim në BE, i cili nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë për shkak të agresionit të saj kundër Ukrainës.
“I dërguari i posaçëm i SHBA-së për Ballkanin Perëndimor dhe Zëvendës Ndihmës Sekretari i Shtetit Gabriel Escobar vëren se SHBA-ja nuk merr vendime personale në emër të qeverisë serbe, por pozicioni i saj ndaj Vulin është shumë i qartë pasi ai ka qenë prej kohësh një figurë shumë destabilizuese në rajon, dhe sanksionet bazoheshin pikërisht në këtë. Një përgjigje e ngjashme erdhi nga Ambasada e SHBA-së në Beograd. Pozicioni i SHBA-së për Vulin është i mirënjohur, vunë në dukje diplomatët, duke shtuar se ai mbetet nën sanksionet e SHBA-së. SHBA-të mezi presin të vazhdojnë të thellojnë partneritetin me Serbinë drejt integrimit të saj të plotë në Evropë dhe komunitetin euroatlantik, vuri në dukje ambasada. Shtetet e Bashkuara kanë vendosur sanksione ndaj Vulin për përfshirjen e tij të dyshuar në krimin transnacional, operacionet e paligjshme të drogës, korrupsionin dhe përhapjen e ndikimit rus në Ballkani.
“Aleksandër Vulin nuk ka qenë asnjëherë pike e fortë Ruse. Se ai gjithmonë ka preferuar Rusinë ndaj SHBA-ve, britanikëve apo gjermanëve, nuk ka dyshim. Por të thuash se ka punuar për dikë tjetër dhe jo për Serbinë është një gënjeshtër absolute”, tha presidenti Vuçiq.
Në pajtim me Ligjin për Agjencinë për Siguri dhe Informacion, drejtorin e BIA-s e emëron dhe e shkarkon Qeveria e Serbisë. Meqenëse zgjedhjet e jashtëzakonshme parlamentare në Serbi janë caktuar për 1 nëntor dhe qeveria është nën një mandat teknik, nuk është sqaruar plotësisht çështja nëse do të pranohet dorëheqja e Vulin. Është e qartë se qeveria teknike nuk mund të emërojë një drejtor të ri. Dorëheqja e Vulin “përkoi” me vizitën në Beograd të kryetares së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen. Është e qartë se presidenti i Serbisë vendosi ta kalojë topin drejt Uashingtonit dhe Brukselit në kohën kur janë shpallur zgjedhjet e përgjithshme parlamentare dhe pjesërisht lokale në vend. Ndërkaq, Vulin është një nga liderët e partisë Lëvizja Socialiste, e cila po merr pjesë në zgjedhje dhe është partnere e partisë në pushtet të kryesuar nga presidenti Vuçiq. Është e qartë se tani Vulin i ka duart e palidhura përsa i përket fushatës partiake dhe parazgjedhore, gjë që nuk do të ishte rasti nëse ai do të kishte mbetur në krye të BIA-s. Prandaj, nëse ai do të marrë sërish një post varet nga rezultati i zgjedhjeve. Është e qartë se nëse opozita fiton, ai nuk do të marrë asnjë pozicion dhe rrezikon të persekutohet, por me fitoren e forcës politike në pushtet të udhëhequr nga presidenti Vuçiq, ai ka mundësi të rishfaqet në rrethin politik të liderit serb nëse partia e tij do të tregojë rezultate të qëndrueshme zgjedhore.
- Zyrtarët në Banja Luka fillojnë të kuptojnë kotësinë e sulmeve ndaj Përfaqësuesit të Lartë
Kryetari i Parlamentit në Republika Serbe, Nenad Stevandic, tha se Përfaqësuesi i Lartë i Komunitetit Ndërkombëtar, Christian Schmidt, është një figurë problematike e ngarkuar me vjedhjen e pronës së Republika Serbe (RS). “Ne në Republika Srpska ishim të shqetësuar për Schmidt që në fillim. Sapo dikush vendoset pa legjitimitet dhe sapo ai përpiqet të pretendojë se ka diçka pas tij.” Ai beson se “sulmi në pronën e Republika Serbe u fsheh, sapo u shfaq ky dyshim, shpejt u gjetën informacione se pse ai ishte problematik.
Është e pamohueshme që ai gëzon mbështetjen e disa ambasadave të kombeve të fuqishme për të na bërë të çmendemi pas pasurive tona. Nëse ky është një konflikt fiktiv, i cili do të rezultojë me ndalimin, arrestimin dhe dënimin e Milorad Dodik, dhe të gjithë ne do të përballemi me sanksione, atëherë ata e kanë gabim sepse të gjitha institucionet në RS janë funksionale. Nëse ata mendojnë se ne jemi problem, këtu jemi të gjithë gati të sakrifikojmë pozicionin tonë politik. Ne do të japim dorëheqjen, kështu që këta ambasadorë që thonë se punojnë për interesat e popullit, le të marrin pjesë në fushatë dhe të qëndrojnë për të preferuarit e tyre dhe do të shohim se kë do të zgjedhë populli”, tha Stevandic.
Stevandic pretendon se lidershipi i RS nuk është problemi dhe se Dodik është vetëm një alibi që Republikës Serbe t’i pritet koka dhe pasuritë e saj – të vidhen. “Ne nuk jemi gati të jemi shumë liberalë dhe elegantë në këtë kohë të pakëndëshme. Gjithçka duhet të jetë nën kontroll. Ne duhet të shqetësohemi se si vendi ynë do ta kalojë këtë krizë,” tha Stevandiç. “Shkruani se pasuritë e Republikës Serbe janë të pacenueshme dhe ne do të japim menjëherë dorëheqjen. Ne po luftojmë për pasuritë, jo për veten tonë,” tha Stevandiç.
Deklarata e Kryetarit të Parlamentit të RS-së përmban mesazhe shumë më pak agresive se më parë, kur presidenti i RS Milorad Dodik deklaroi se do të arrestonte Përfaqësuesin e Lartë nëse ai do të mbërrinte në Banja Luka. Më në fund, zyrtarët në RS filluan të kuptojnë se një konfrontim i drejtpërdrejtë me Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) nuk do t’u sillte asgjë të mirë. Stevandic mendoi se është e mundur që përfaqësuesi i lartë së shpejti do të shkarkojë Dodikun nga posti i tij për përpjekjet separatiste dhe përpjekjet për të shkatërruar unitetin e shtetit të Bosnjë-Hercegovinës. Edhe pse Dodik ka deklaruar vazhdimisht se do të udhëtojë në Moskë për një takim me Putinin në fund të tetorit, kjo ende nuk ka ndodhur. Nga njëra anë, Dodik e kupton se është më e lehtë për të që të hiqet nga pozicioni i tij nëse fluturon për në Moskë dhe nga ana tjetër, nëse ka një urdhër që jo vetëm ta largojnë nga skena politike, por edhe ta arrestojnë, atëherë ky do të jetë një justifikim për të ikur kudo që do të pranohet nëse Dodik e merr vesh paraprakisht.
- Këshilli i Sigurimit voton unanimisht zgjerimin e misionit të EUFOR-it në Bosnje dhe Hercegovinë
Pesëmbëdhjetë anëtarë të Këshillit të Sigurimit mbështetën njëzëri zgjerimin e misionit EUFOR. Forcat e EUFOR-it do të qëndrojnë në Bosnje dhe Hercegovinë për të siguruar paqen dhe stabilitetin në vend në përputhje me Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit. Gjatë dy viteve të fundit, për shkak të luftës në Ukrainë dhe mundësisë së përhapjes së krizës në Ballkanin Perëndimor, EUFOR e ka rritur numrin e ushtarëve në 1100 në Bosnje dhe Hercegovinë.
Për më tepër, Parlamenti Evropian përshëndeti dhënien e statusit kandidat të Bosnjes dhe Hercegovinës për anëtarësim në BE, pasi njeh rëndësinë e Ballkanit Perëndimor në zgjerimin e Bashkimit Evropian dhe i bën thirrje BE-së të përshpejtojë procesin e anëtarësimit të Bosnjë-Hercegovinës. Parlamenti Evropian kritikoi veprimtarinë e Presidentit të Republikës Serbe, Milorad Dodik, dhe Kryetarit të Asamblesë Kombëtare (Parlamentit) Nenad Stevandic. Pritja e zyrtarëve të lartë iranianë në Sarajevë dhe abstinenca e Bosnjes dhe Hercegovinës. gjatë votimit të rezolutës për të drejtat e njeriut në Iran u kritikuan gjithashtu.
Kështu, aktivitetet e Përfaqësuesit të Lartë në Bosnje dhe Hercegovinë mbështeten plotësisht si nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së ashtu edhe nga Parlamenti Evropian, por u bënë disa vërejtje kritike lidhur me aktivitetet e tij. Kryetari i Bosnjes dhe Hercegovinës, Zheljko Komshiç foli për këtë veçanërisht ashpër në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. “Kjo është arsyeja pse OHR-së iu kërkua që të punojë ekskluzivisht brenda kornizës së mandatit të saj dhe të mos kontribuojë në forcimin e dallimeve dhe tensioneve politike dhe etnike me veprimet e saj, dhe të përdorë fuqitë e Bonit vetëm si mjetin e fundit, siç thuhet në qëndrimi i Parlamentit Evropian. Duhet të kujtojmë se për më shumë se dy dekada Përfaqësuesit e Lartë nuk kanë përdorur kompetencat e tyre në Bon për të larguar zyrtarët më të lartë në Bosnje dhe Hercegovinë, aktivitetet e të cilëve kërcënojnë integritetin territorial të vendit. Është e qartë se përdorimi i një hapi do të perceptohej gjithmonë negativisht nga një pjesë e popullsisë vendase, sepse një hap i tillë do të nënkuptonte që vendi të jetë nën një protektorat ndërkombëtar, në të njëjtën kohë, gjatë dy dekadave të fundit, nuk ka pasur veprime të tilla radikale kundër integritetit territorial të Bosnjes dhe Hercegovinës si ato të iniciuara nga Presidenti i RS Milorad Dodik dhe udhëheqja politike e Republika Serbe.
- Presidenti i Serbisë edhe një herë deklaron se nuk do ta njohë pavarësinë e Kosovës në asnjë kusht
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka deklaruar edhe një herë se nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, duke shtuar se këtë e ka thënë përballë liderëve të BE-së dhe të tre vendeve – Francës, Gjermanisë dhe Italisë të cilët nuk janë indiferentë ndaj një epilogu të tillë sepse e dinë se duke cenuar integritetin territorial të Serbisë kanë shkelur të gjitha normat juridike ndërkombëtare. Vuçiq tha se ai i tha Emmanuel Macron, Olaf Scholz, Giorgia Meloni, Hosep Borrell dhe Miroslav Lajçak në fytyrë se njohja e Kosovës është jashtë tryezës. “Unë nuk do të nënshkruaj apo pajtohem me pavarësinë e Kosovës. Dhe ata e dinë këtë,” tha Vuçiq. I pyetur nëse ishte kërcënuar, ai u përgjigj se nuk ishin kërcënime, pasi liderët evropianë nuk përdorin një gjuhë të tillë, por e kuptonte mirë se Serbia mund të përballet me pasoja të caktuara. Ai shtoi: “Përsëritja ime kokëfortë e historisë së agresionit në vitin 1999 dhe shkatërrimit të normave të së drejtës ndërkombëtare është një guralec në këpucët e tyre”. Sot zyrtarisht është në fuqi rezoluta 1244, e cila de facto dhe de jure përmendet kur flitet për KFOR-in në Kosovë, por nuk e respektojnë atë, si dhe Kartën e OKB-së.
Vuçiq ka deklaruar se “botët” dhe “trollët” nga Prishtina janë armë fantastike në duart e Albin Kurtit. Rrjetet sociale kanë ndikim të pabesueshëm edhe në politikën në Bruksel. Vuçiq tha se në këtë drejtim nuk ishte i befasuar nga deklarata e Ursula von der Leyen e shprehur në Prishtinë, e cila thoshte se çfarë mendojnë dhe duan fuqitë më të mëdha – Gjermania, Franca, Italia dhe Shtetet e Bashkuara. Por ajo ishte shumë e drejtë në Beograd, nuk donte ta thoshte këtë”. Nuk jam i habitur që ajo e tha këtë në Prishtinë, sepse disa ditë më parë kam dëgjuar të njëjtën gjë nga kreu i Parlamentit Evropian. Ai ka falënderuar von der Leyen për faktin se ajo nuk ka dashur të reagojë “me goditjen e parë” ndaj kërkesës për vendosjen e masave të ndikimit ndaj Serbisë dhe se ka ardhur në Beograd dhe ka dashur të dëgjojë palën serbe. I pyetur se kur pritet të takohen më pas negociatorët kryesorë, Vuçiq tha se Beogradi e kishte pranuar ftesën, por ai nuk ishte i sigurt nëse pala tjetër e kishte pranuar.
Deklarata e presidentit serb është plotësisht në përputhje me kushtet e fushatës parazgjedhore, pasi më 17 dhjetor do të mbahen zgjedhjet e parakohshme parlamentare dhe pjesërisht lokale. Vërtetim për këtë është edhe fakti që kreu i KE-së tha gjëra disi të ndryshme në Prishtinë dhe Beograd. Duket se Brukseli dhe Uashingtoni i kanë dhënë një “dritë jeshile” të pathëna Aleksandër Vuçiqit për mundësinë e përdorimit të temës së Kosovës si forcë goditëse në fushatën zgjedhore. Qëndrimi i prerë dhe i palëkundur i Presidentit të Serbisë mund të tërheqë shumë votues. Por do të jetë tjetër çështje kur të përfundojnë zgjedhjet, kështu që aleatët perëndimorë do t’i kujtojnë Aleksandar Vuçiqit angazhimet e ndërmarra më herët. Dhe kjo ndër të tjera do të jetë njohja de facto e Kosovës. Është e mundur që edhe pas zgjedhjeve presidenti i Serbisë të mos i përmbushë marrëveshjet e arritura me Brukselin dhe Uashingtonin, atëherë ndaj tij do të zbatohen sanksione të rënda dhe ne do të duhet t’i themi lamtumirë dëshirës së vendit për t’u bërë anëtar i Bashkimit Evropian. Atëherë Beogradi do të duhet të bëhet mik i hapur me Moskën dhe Pekinin. Vetë Vuçiq dhe gruaja e tij vizituan Kinën në samitin e fundit “Një brez, një rrugë”. Ndër vendet e BE-së, vetëm Hungaria ishte e përfaqësuar atje në nivelin më të lartë. Serbia ka nënshkruar pothuajse dy duzina dokumente dypalëshe me Kinën, të cilat tregojnë një plan të mundshëm rezervë në rast të humbjes së perspektivës së anëtarësimit në BE. Kryeministrja Brnabić vizitoi edhe Pekinin dhe u takua me presidentin Xi. Është e qartë se Beogradi është në kërkim të mbështetjes kineze për fushatën zgjedhore. Natyrisht, Kina do ta sigurojë atë, pasi numri i aleatëve të saj në Evropë është ulur shumë. Këto janë Serbia, Hungaria dhe Bjellorusia. Marrëdhëniet e Pekinit me Rusinë janë disi të ndryshme. Është interesante se Hungaria e ka njohur pavarësinë e Kosovës, por kjo nuk e pengon Beogradin që të mbajë kontakte të ngushta me Budapestin.
