- Reagime në Serbi dhe më gjerë për incidentin në veri të Kosovës
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg tha se Aleanca kishte miratuar vendimin për rritjen e kontingjentit paqeruajtës pas trazirave të fundit në veri të Kosovës. NATO do të dërgojë 700 ushtarë shtesë – ky është një batalion i forcave rezervë që është vënë në gatishmëri të lartë dhe do të punësohet sipas nevojës. “Ne vazhdojmë t’i bëjmë thirrje Beogradit dhe Prishtinës që të angazhohen në dialogun e lehtësuar nga BE, si e vetmja mënyrë për të zgjidhur çështjet e pazgjidhura dhe për të arritur zgjidhje që respektojnë të drejtat e të gjitha komuniteteve,” tha sekretari i përgjithshëm, duke shtuar se ky është çelësi i sigurisë dhe stabilitetit të qëndrueshëm në Kosovë dhe rajon.
Kryeministri i Kosovës Albin Kurti përshëndeti vendimin e NATO-s, duke thënë se Serbia kërkon të destabilizojë rajonin me ndihmën e Rusisë. “Këta njerëz duan ti bëjnë gjërat siç bëheshin 30 vjet më parë. Por kjo nuk do të ndodhë,” tha Kurti. Ai beson se mbështetja e NATO-s është e nevojshme tani për shkak të kufirit të gjatë me Serbinë dhe pasi ushtria serbe ka rritur potencialin e saj dhe ka në shërbim shumë pajisje ushtarake si nga Rusia ashtu edhe nga Kina. Kurti tha se sulmuesit që bastisën fshatin Banjskë kishin armë të prodhuara në Serbi, të cilat nuk mund të blihen në tregun e lirë. Sipas tij, kreu i Listës Serbe, Milan Radojçiq, është vetëm ekzekutuesi i sulmit në veri të Kosovës. Ai mori pajisje logjistike, ushtarake dhe mbështetje nga Beogradi, si dhe urdhra politike. Ai beson se tani dikush po përpiqet të përdorë një makinë kohe për t’i kthyer të gjithë në vitet 1990, kur në pushtet ishte Millosheviçi dhe Arkani. Tani Sllobodan Millosheviqi i ri është Aleksandar Vuçiq dhe Željko Ražnatović Arkan është Milan Radojçiq famëkeq për krime të ndryshme të kryera në Kosovë, si dhe për kontrabandë. Kurti kujtoi se gjatë dy viteve e gjysmë që ishte në pushtet, nëntë laboratorë të drogës u shkatërruan në pjesën veriore të Kosovës.
Për të normalizuar situatën, Sekretari Amerikan i Shtetit, Antony Blinken, foli me presidentin serb Aleksandar Vuçiç për të theksuar nevojën urgjente për të ulur tensionet me Kosovën dhe për të sjellë para drejtësisë ata që janë përgjegjës për sulmet e dhunshme të fundit. Blinken shprehu mbështetjen e tij për veprimet e KFOR-it dhe EULEX-it në përgjigje të ngjarjes, duke theksuar se incidentet si ato pranë manastirit të Banjskës paraqesin sfida të papranueshme për komunitetin ndërkombëtar, duke përshëndetur praninë e shtuar të KFOR-it dhe vendimin e NATO-s për të lejuar vendosjen e forcave shtesë. Sekretari i Shtetit theksoi se Serbia duhet të monitorojë deeskalimin aktual me përmbushjen e plotë të obligimeve të saj nga marrëveshja për normalizimin në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga BE.
Në të njëjtën kohë, edhe Bashkimi Evropian është shumë i shqetësuar për praninë e shtuar të ushtrisë serbe pranë kufirit me Kosovën, tha shefi i diplomacisë evropiane, Josep Borrell. Dislokimi i ushtrisë përgjatë vijës kufitare administrative me Kosovën është vërtet alarmante dhe duhet të ndalet menjëherë, tha Borrell.
Prania e pesë mijë ushtarëve të NATO-s në Kosovë është një garanci se kriza nuk do të përhapet në të gjithë rajonin. Është mirë që Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Shqipëria janë anëtarë të NATO-s, në mënyrë që të parandalohet një përplasje e drejtpërdrejtë mes ushtrive të Kosovës dhe Serbisë, tha presidenti i Maqedonisë së Veriut, Stevo Pendarovski.
Ambasadori i Britanisë në Serbi, Edward Ferguson, tha se shumë pyetje mbetën pa përgjigje pas ngjarjeve në Banjska dhe se Beogradi duhet të lehtësojë hetimin pasi nuk ka justifikim për sulmet ndaj policisë. Ato përbëjnë një kërcënim real për stabilitetin rajonal dhe askush nuk e dëshiron këtë në botën e sotme. Partnerët ndërkombëtarë të Serbisë po monitorojnë nga afër situatën dhe shpresojnë se Beogradi, duke pasur parasysh ndikimin e tij të rëndësishëm mbi komunitetet në veri të Kosovës, do të luajë një rol të përgjegjshëm, si në qetësimin e tensionit aktual, ashtu edhe për të ndihmuar në gjetjen e një rruge për marrëdhënie më të qëndrueshme me fqinjët e tij.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, në fjalimin e tij për publikun tha se nuk e ka lexuar letrën e Milan Radojçiqit, liderit të një grupi serbësh nga veriu i Kosovës që sulmuan policinë e Kosovës. Vuçiq beson se kjo është një çështje që duhet të merret nga prokurori dhe organet e tjera shtetërore. “Nëse dikush mendonte se do të shpëtonte, nuk do të shpëtonte! Unë e di me siguri se policia duhet të mbledhë informacion”, tha Vuçiq.
Në të njëjtën kohë, Forumi i Sigurisë dhe Demokracisë vlerësoi se “letra” e ish-nënkryetarit të Listës Serbe, Milan Radojçiq, i cili njoftoi se kishte planifikuar personalisht një bastisje në veri të Kosovës, pa u miratuar në Beogradi, nuk i jep fund historisë, por vetëm ngre më shumë pikëpyetje për ngjarjet në Banjskë, të cilat kërcënuan ashpër vetë Serbinë. “Letra” e Radojçiqit para së gjithash pasqyron një keqkuptim të plotë të përgjegjësisë së tij, si dhe situatës politike në të cilën u gjend Serbia si pasojë.
Ndërkohë, SHBA zyrtarisht i bëri thirrje Serbisë që të tërheqë forcat e saj të vendosura në kufirin me Kosovën. “Ne po monitorojmë një vendosje të madhe ushtarake serbe përgjatë kufirit me Kosovën. Kjo përfshin një organizim të paprecedentë të artilerisë së avancuar serbe, tankeve, njësive të mekanizuara të këmbësorisë. Ne besojmë se ky është një zhvillim shumë destabilizues,” tha zëdhënësi i Këshillit të Sigurisë Kombëtare, John Kirby.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq duhej të siguronte amerikanët se nuk kishte ndërmend të urdhëronte ushtrinë të kalonte pikat e kontrollit administrativ me Kosovën, duke shtuar se ai do të tërhiqte forcat serbe nga zona pasi përshkallëzimi i konfliktit do të ishte kundërproduktiv kur bëhet fjalë për përpjekjen e Serbisë për t’u bërë një anëtare e Bashkimit Evropian. Vuçiq vuri në dukje se paralajmërimet e Uashingtonit janë joproporcionale, pasi numri i forcave serbe afër Kosovës po zvogëlohet, duke kujtuar se vitin e kaluar afër vijës administrative ishin 14 mijë ushtarë, ndërsa sot janë 7500 dhe numri do të reduktohet më tej në 4000.
Kështu krijohet përshtypja se presidenti i Serbisë e kupton përgjegjësinë e Beogradit për incidentin e përgjakshëm në veri të Kosovës. E ndonëse për audiencën e brendshme akuzohen ekskluzivisht kundër palës shqiptare dhe personalisht kryeministrit Kurti, ndërkohë në komunikim me ndërkombëtarët përdoren argumente krejtësisht të ndryshme. Vuçiq këmbëngul se incidenti tragjik dëmton përparimin e integrimit evropian të Serbisë dhe hedh një hije mbi marrëdhëniet me Perëndimin kolektiv – diçka që Beogradi nuk do të donte të ndodhte, me sa duket. Por atëherë lind një pyetje logjike se kush qëndronte në të vërtetë pas veprimeve të Milan Radojçiqit dhe grupit të tij të armatosur. Nga njëra anë, Beogradi u përpoq të heroizojë tre serbët e vrarë në shkëmbim zjarri, duke i portretizuar si dëshmorë në luftën për të drejtat e popullit të tyre në veri të Kosovës, dhe nga ana tjetër, dhe në anën tjetër, Vuçiq flet për përgjegjësinë personale të Radojçiqit për incidentin para ligjit. Burri thotë se ka planifikuar gjithçka vetë, por askush nuk e beson historinë e tij. Ka shumë mundësi që dikush nga rrethi i presidentit Vuçiq të ketë qenë në kontakt të ngushtë me Radojçiqin dhe ndoshta t’i ketë dhënë udhëzime lidhur me planin. Duket se Vuçiq ose nuk ka qenë thellësisht i informuar për provokimin e planifikuar në veri të Kosovës ose thjesht nuk ka dashur të përfshihet personalisht, por ka mundësi që nuk i ka penguar njerëzit e rrethit të tij politik që të orkestrojnë veprimet e Radojçiqit, por që nënkuptonte përgjegjësinë e tyre të plotë. Pas dështimit të provokimit, dikush duhej të fajësohej, ndaj u vendos që të kornizohej ekzekutori kryesor, i cili është larg të qenit truri, i cili aktualisht është në hije. Beogradi e kupton se aleatët perëndimorë së shpejti do të zbulojnë se kush e organizoi sulmin, por shpreson se do të ketë ende mënyra për t’u tërhequr. Nëse dalin prova konkrete për Uashingtonin apo Brukselin, Vuçiq, me shumë mundësi, nuk do të mbulojë deri në fund një fajtor të turpëruar. Në të njëjtën kohë, është e mundur që edhe pala ruse të ketë qenë në kontakt të drejtpërdrejtë me Radojçiqin dhe t’i ketë dhënë atij këshillat dhe udhëzimet e tyre. Por kjo nuk ka mundur të kalojë pa u vënë re nga shërbimet Serbe të sigurisë dhe edhe një herë, në këtë rast, aleatët do t’i kenë pyetje Beogradit. Përderisa ekuacioni ka ende disa të panjohura, ai nuk do të zgjidhet plotësisht për një kohë, por në rast se ekspozohet qoftë edhe një organizator aktual i sulmit në veri të Kosovës, situata do të zhvillohet në një çast. Presidenti aktual i Serbisë, duke nderuar serbët e vrarë në incident, tashmë ka mundur të mbrohet nga sulmet e mundshme nga forcat e tij radikale, kur do t’i duhet të “dorëzojë” dikë nga rrethi i tij nëse në njëfarë mënyre dalin në sipërfaqe detajet e operacionit të dështuar. Pra, ai është në një situatë të favorshme për momentin, përveç nëse dikush ia drejton gishtin personalisht – për çfarëdo arsye.
Milorad Dodik u rizgjodh si lider i Unionit të Social Demokratëve të Pavarur
Milorad Dodik u rizgjodh unanimisht kryetar i Unionit të Social Demokratëve të Pavarur (SNSD) në Kongresin e Shtatë të Partisë në Doboi. Ai pa mbështetjen e 937 delegatëve pjesëmarrës në Kongres. Në një raport që ai paraqiti para audiencës përpara votimit, Dodik vuri në dukje se ligjshmëria e institucioneve dhe pronësia e aseteve nga Republika Serbe nuk kishte qenë kurrë në dyshim dhe se SNSD kishte mbrojtur këto çështje për vite me radhë. Ai theksoi se Gjykata Kushtetuese e Bosnje-Hercegovinës është kthyer në një ekzekutor që kërkon të shkatërrojë RS-në dhe në këtë kuptim konsiderohet antikushtetuese pasi duket se shkel Bosnjën dhe Hercegovinën, Kushtetutën e së cilës supozohet ta mbrojë.
Menjëherë pas rizgjedhjes së tij si kryetar i Unionit të Social Demokratëve të Pavarur, Milorad Dodik mbajti një fjalim në të cilin ai përsëri shpalosi pikëpamjet e diskutueshme mbi vizionin e tij për të ardhmen e Bosnjë-Hercegovinës. Dodik tha se në të ardhmen, mund të vijë një mundësi për të propozuar një marrëveshje për një “ndarje paqësore midis Republika Serbe dhe Federatës së Bosnjës dhe Hercegovinës”, e cila duhet të ndodhë përfundimisht, pasi kjo është ajo që do të sigurojë një jetë më të mirë në një mënyrë paqësore. “Ne duam vetëm një Republikë Serbe të fortë, e cila bashkëpunon aktivisht me Serbinë, si dhe me faktorë të tjerë”, theksoi Dodik. Ai përsëriti gjithashtu pikëpamjet e tij të diskutueshme mbi situatën aktuale në Bosnje dhe Herzegovinë, duke thënë se BiH është një bashkim shtetëror i imponuar, i detyruar i krijuar dhe i mbajtur nën presion.
Është e mundur të parashikohet se Presidenti i Republikës Serbe do të vazhdojë rrugën e tij drejt rënies së Bosnjë-Hercegovinës, kështu që shumë do të varet nga fakti nëse Përfaqësuesi i Lartë do të ketë guximin dhe mbështetjen e mjaftueshme perëndimore për të ndalur këtë proces me vendimin e tij për të shkarkuar Milorad Dodik nga posti i tij. Natyrisht, ai do t’i thërrasë mbështetësit e tij në revoltë dhe duhet të ketë një llogaritje të qartë të forcave që komuniteti ndërkombëtar ka vendosur në BeH dhe në çfarë mase ata janë në gjendje të mbajnë nën kontroll situatën gjatë valëve të para të pakënaqësisë. Përfaqësuesja e Lartë dhe komuniteti ndërkombëtar duhet të përcaktojnë më në fund qëndrimin e lidershipit të kroatëve boshnjak-hercegovinë në lidhje me veprimet separatiste të Banja Lukës. Nëse pjesa kroate e Mostarit synon të mbështesë në heshtje veprimet e udhëheqjes aktuale të Republika Serbe, situata duket mjaft e lëkundur. Është e qartë se Uashingtoni dhe Brukseli duhet të jenë në kontakt të vazhdueshëm me Zagrebin, si një faktor përcaktues që mund të ndikojë në pozicionin e kroatëve aktualë të Bosnjës dhe Hercegovinës dhe pjesërisht të vetë Milorad Dodik. Në fund të fundit, pjesa më e madhe e territorit të RS kufizohet me Kroacinë, kështu që objektivisht varet shumë nga rrugët e furnizimit të mallrave dhe shërbimeve, si dhe nga njerëzit e tyre që kalojnë jashtë RS.
- Franca forcon praninë diplomatike në Ballkanin Perëndimor
Ministrja e Evropës dhe Punëve të Jashtme e Francës, Catherine Colonna, emëroi René Troccaz si të dërguarin special të vendit për Ballkanin Perëndimor. Sipas kryediplomatit, emërimi është në përputhje me praninë e intensifikuar të Francës në rajon në kuadër të afrimit të Ballkanit Perëndimor me BE-në, të cilën Parisi e mbështet në çdo mënyrë të mundshme. I dërguari i posaçëm do të merret me çështjet më urgjente të politikës rajonale, duke koordinuar punën me kolegët evropianë dhe amerikanë. Ai gjithashtu do të monitorojë nismat e bashkëpunimit rajonal, në veçanti Procesin e Berlinit dhe do të jetë në gjendje të përfaqësojë Francën në ngjarje zyrtare dhe forume të nivelit të lartë. Ndër misionet e tij të fundit diplomatike, Trosсaz shërbeu si Konsull i Përgjithshëm në Jerusalem dhe Ambasador në Qipro.
Kështu, pas Bashkimit Evropian, SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe Gjermanisë, edhe Franca emëroi përfaqësuesin e saj special për Ballkanin Perëndimor. Parisi e kuptoi rëndësinë e zhvillimeve që po shpalosen në rajon dhe kërcënimin e situatave konfliktuale që mund të shndërroheshin përfundimisht në luftëra, nga të cilat rajoni pa disa në vitet 1990. Është e qartë se Franca ndjeu procesin e ringjalljes së ndjenjave revanshiste në rrethe të caktuara shoqërore të disa vendeve dhe mbi të gjitha në Serbi, ndaj nxitoi të caktojë një zyrtar të autorizuar nga qeveria, i cili vazhdimisht jo vetëm do të monitoronte, por gjithashtu marrin pjesë aktive në proceset e zgjidhjes së hershme të konflikteve. Parisi pretendon pozicionin e një lideri evropian, kështu që zyrtarët atje kuptuan rëndësinë e forcimit të ndikimit të Francës në rajon, i cili deri në vitin 2030 pritet të bëhet pjesë e BE-së. Është ky proces integrimi që mund të parandalojë shfaqjen e konflikteve të mëdha të armatosura apo luftërave në Ballkanin Perëndimor, të cilat janë në prag të një përçarjeje gjeopolitike midis botës së lirë perëndimore dhe regjimit diktatorial në Moskë, e cila shpreson të marrë në këtë luftë një mbështetje politike, dhe ndoshta ekonomike dhe ushtarake nga Kina, e cila depërtoi mjaft mirë në një sërë projektesh të rëndësishme ekonomike në të gjithë rajonin.
