- Sanksionet e SHBA-së kundër Dodik dhe rrethit të tij politik
Ministri i Industrisë, Energjisë dhe Minierave të Republikës Serbe, Petar Gjokiç, anëtar i bordit ekzekutiv të SNSD-së (Aleancës të Social Demokratëve të Pavarur) në pushtet dhe biznesmeni Savo Cvijetinoviq, si dhe kreu i zyrës përfaqësuese të RS-së në Moskë, Dusko Perovic janë caktuar nga Thesari i Shteteve të Bashkuara.
Uashingtoni lëshoi një shpjegim përmes ambasadës së tij në Sarajevë, duke thënë se ata që kanalizojnë ndikimin rus në Bosnje dhe Hercegovinë përmes aktiviteteve të paligjshme të biznesit dhe ndikojnë në tregti, përfshihen në korrupsion ose minojnë Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit, do të vazhdojnë të përballen me pasoja.
Presidenti i Republikës Serbe Milorad Dodik deklaroi në mënyrë të parashikueshme se sanksionet kundër zyrtarëve të lartë dhe liderëve të partive që janë pjesë e qeverisë së RS-së janë një tentativë për t’i prerë kokat popullit të RS. “Korrupsioni, mosrespektimi i Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit, kriminaliteti – këto janë disa nga shpjegimet pa prova të ofruara për t’i mbështetur ato. SHBA nuk kërkon prova, mjafton të shënojë objektivin për gjykim. Dhe së fundi, sanksionet për takime lobuese me presidentin rus, që tashmë është një lojë letrash të hapura”, tha Dodik. Gjithçka që bën SHBA, beson Dodik, është për shkak të lidhjeve të njohura midis popujve rus dhe serb.
Për vendosjen e sanksioneve ka komentuar edhe anëtarja e Presidiumit të Bosnjës dhe Hercegovinës, Zheljka Cvijanoviq. Ajo tha se “shpjegimi i SH.B.A.-së. Departamenti i Thesarit në lidhje me vendosjen e sanksioneve kundër Ministrit të Energjisë dhe Minierave të RS Petar Gjokiç është i egër. Cvijanoviç thotë se është e tmerruar nga arsyeja e sanksioneve kundër Gjokiqit, përkatësisht nënshkrimi i një kontrate me një përfaqësues të qeverisë kroate në vitin 2017 në lidhje me diçka që lidhet me zhvillimin dhe mbrojtjen e potencialit ekonomik të një entiteti biznesi në territorin e RS. Është “dukshëm në shkelje të Marrëveshjes së Dejtonit”, por në vitin 2017 ju nënshkruani një kontratë, dhe në vitin 2023 ju vendosen sanksione, kështu që diçka vërtet bie ndesh me Marrëveshjen e Dejtonit”, tha Cvijanoviq.
Lideri i së djathtës serbe, Misha Vaçiq, duke komentuar në Beograd sanksionet e vendosura ndaj tij nga Qeveria e SHBA-së tha se ishte një nder i madh të ishe në të njëjtën listë me Presidentin e RS Milorad Dodik dhe ish-kreun e Agjencisë së Informacionit të Sigurisë, Aleksandar Vulin. “Të gjithë serbët e vërtetë u akuzuan jo vetëm nga armiqtë e serbëve, Republika Srpska dhe Serbia, por edhe nga armiqtë e njerëzimit”, tha Vaçiq.
Sanksionet e SHBA-së u aplikuan jo vetëm ndaj politikanëve, por edhe ndaj sipërmarrësve që ndihmuan klanin e Dodik të përfitonte fitime të paligjshme duke përdorur mbështetjen në qeverinë në Republika Serbe. Për shembull, Dushko Perovic ishte ndërlidhësi kryesor i Dodik me Rusinë për vite me radhë. Ai e dërgoi presidentin e RS-së drejtpërdrejt te Vladimir Putin. Perovic është një shef afatgjatë i zyrës përfaqësuese të RS në Moskë. Ai ishte gjithashtu një ndërmjetës në bashkëpunimin e qeverisë së RS me një miliarder të njohur rus. Në vitin 2014, Perovic solli miliarderin Rashid Serdarov, me të cilin ishte në kontakt të ngushtë, në Milorad Dodik për të negociuar ndërtimin e HEC-it të Mrsovos. Pavarësisht se Perovic ishte zyrtar i qeverisë së RS-së, ai ishte punësuar edhe nga dy kompani të miliarderit të përmendur rus, Serdarov, ndërsa ky i fundit ishte në proces të lidhjes së një marrëveshjeje të favorshme me qeverinë e RS. Është gjithashtu interesante se ministri i Energjisë i RS, Gjokiç, i cili u vu nën sanksionet e SHBA-së, është lideri i Partisë Socialiste, e cila është një partner koalicioni i SNSD-së. Në vitin 2017 ai nënshkroi marrëveshje jo me palën kroate, siç vë në dukje Željka Cvijanović, por me dy kompani kineze për ndërtimin e termocentralit Gacko II me vlerë gjysmë miliardë euro. Për shkallën e Republika Srpska, ky ishte investimi më i madh që nga krijimi i njësisë ekonomike. Ky objekt energjetik ishte menduar të vihej në funksion që në vitin 2022, por përfundimi i tij nuk po shihet. Edhe pse ka pasur shpjegime për shkeljet e afateve për shkak të pandemisë Covid, duket qartë se dikush ka përvetësuar fonde të mëdha nga ndërtimi, i cili është pezulluar. Kështu, Thesari i SHBA-së po vendos sanksione ndaj individëve nga rrethet e biznesit të afërt me presidentin e RS-së, në mënyrë që të zvogëlojë fitimet e paligjshme të Milorad Dodik dhe rrethit të tij.
- Udhëtimi i Stoltenberg-ut në Ballkanin Perëndimor
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg e nisi turneun e tij në të gjithë Ballkanin Perëndimor me një vizitë në Bosnje dhe Hercegovinë, ku pati takime me anëtarët e Presidiumit të BiH, Përfaqësuesin e Lartë Christian Schmidt dhe kryetaren e Këshillit të Ministrave të BiH, Borjana Krišto. Në zyrën e NATO-s në Sarajevë, Stoltenberg zhvilloi takime me udhëheqës ushtarakë dhe përfaqësues të bashkësisë ndërkombëtare. Nga atje, shefi i NATO-s do të shkojë në Prishtinë për takime me presidenten e Kosovës Vjosa Osmani dhe kryeministrin Albin Kurti. Stoltenberg do të vizitojë gjithashtu Komandën e NATO-s në Kosovë, ku do të takohet me komandantin e KFOR-it, gjeneralmajor Ozkan Ulutas dhe drejtorin e Grupit Këshillues për Komunikim të Aleancës, gjeneral brigade Christian Ludwig von Hammerstein, si dhe do t’i drejtohet forcave të Misionit. Një ditë më vonë, Jens Stoltenberg do të jetë në Beograd, ku janë planifikuar takime me presidentin serb Aleksandar Vuçiq dhe kryeministren Ana Brnabiq. Ai do të takohet gjithashtu me studiues serbë të cilët do të paraqesin teknologjinë e zhvilluar në kontekstin e projekteve të NATO-s Shkenca për Paqe dhe Siguri. Maqedonia e Veriut do të jetë faza e fundit e vizitës së Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s në Ballkanin Perëndimor. Atje ai do të takohet me kreun e shtetit Stevo Pendarovski dhe kryeparlamentarin Talat Xhaferi, si dhe do t’i drejtohet deputetëve. Është paraparë takim edhe me kryeministrin Dimitar Kovaçevski, pas së cilës do të mbahen takime me liderët e vendeve anëtare të NATO-s në rajon – presidentin kroat Zoran Milanoviq dhe kryeministrat e Shqipërisë Edi Rama, Sllovenisë Robert Golob dhe Malit të Zi Milojko Spajiq.
Mund të parashikojmë se kjo vizitë nuk është e rastësishme. Në fund të fundit, situata në Bosnje dhe Hercegovinë është përkeqësuar shumë për shkak të fjalimeve provokuese të Presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik, i cili bën thirrje për shkëputjen e RS dhe krijimin e një shteti të përbashkët serb të përbërë nga Serbia, Republika Serbe dhe Mali i Zi, dhe nënkuptohet se në këtë neoplazmë do të jetë edhe veriu i Kosovës. Prandaj, pika e parë e një vizite të tillë historike ishte Bosnja dhe Hercegovina, ku sekretari i përgjithshëm i NATO-s i dërgoi një sinjal Sarajevës se Aleanca nuk do të toleronte në asnjë mënyrë politikën separatiste të Dodik. Ky është gjithashtu një sinjal për Banja Lukën se në rast se Dodik ndjek politikën e shkëputjes, Brukseli do të reagojë ashpër, ndaj do të jetë e vështirë të pritet mbështetje në kohë nga Moska, pasi rajoni i Ballkanit Perëndimor konsiderohet në Uashington dhe Bruksel si një zonë e ndikimit të tyre kështu që ata nuk do të tolerojnë ndërhyrjen ruse për shkak të politikës pro-Kremlinit të presidentit të RS dhe forcave nacionaliste në Serbi. Ky sinjal do t’i dërgohet personalisht presidentit Aleksandar Vuçiq në Beograd. Është më mirë që Serbia të fokusohet në zbatimin e kursit të integrimit evropian sesa të mbështesë çdo lëvizje pro-Moskovës nga politikanë radikalë. Deri në fund të zgjedhjeve parlamentare, komuniteti evropian ka të ngjarë të tolerojë retorikën anti-kosovare në hapësirën mediatike të Serbisë, por më pas elita në pushtet do të duhet të vendosë për njohjen de fakto të Prishtinës, përndryshe ka të ngjarë të vijë një reagim i ashpër nga evropianët. Bashkimi, i cili padyshim do të shohë edhe mbështetjen e NATO-s. Acarimi përgjatë vijës Bosnje-Hercegovinë-Kosovë nuk do të sjellë asgjë të mirë për të ardhmen e popullit serb. Serbia është e rrethuar nga aleatët e NATO-s – Rumania, Bullgaria, Maqedonia e Veriut, Kroacia, Mali i Zi dhe Hungaria. Edhe pse këta dy të fundit favorizojnë marrëdhënie të ngushta me Beogradin, kjo nuk do të thotë aspak se ata do të tolerojnë politikën e Serbisë së Madhe nëse ajo dënohet nga Brukseli. Zbatimi i projektit për krijimin e Serbisë së Madhe do të nënkuptonte një luftë të madhe në Ballkanin Perëndimor, e cila nuk është në interes të asnjë kombi që banon në rajon. Prandaj, është padyshim më e lehtë për NATO-n të neutralizojë provokatorët paraprakisht sesa të rrijë duarkryq derisa të shpërthejë një konflikt i vërtetë i armatosur. Takimi i sekretarit të përgjithshëm të NATO-s me krerët e aleatëve të NATO-s në rajon do të lidhet me diskutimin e situatës së sigurisë në Ballkanin Perëndimor dhe gatishmërinë për veprim të përbashkët në rast të paparashikimit.
- Thirrja e presidentit ukrainas për të qëndruar vigjilentë ndaj zhvillimeve në Ballkan
Kryetarja e komisionit të politikës së jashtme të Parlamentit britanik, Alicia Cairns, ka reaguar ndaj deklaratës së fundit të presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky, i cili tha se Ballkanit duhet t’i kushtohet vëmendje e veçantë. ” Kushtojini vëmendje Ballkanit, më besoni, po marrim informacione se Rusia ka plane të mëdha. Lindja e Mesme dhe një tjetër shpërqendrim është Ballkani. Nëse vendet e Perëndimit dhe vendet e tjera të botës nuk bëjnë asgjë, do të ketë një shpërthim tjetër. ”, tha Volodymyr Zelensky. Kearns kujtoi se ajo kishte paralajmëruar vazhdimisht se Perëndimi duhet të gjejë bazat e tij në Ballkan dhe të mos përsërisë dështimin për të parandaluar konfliktet. Ballkani, theksoi ajo, është oborri i pasmë i Evropës dhe Evropa mban një përgjegjësi historike për rajonin. Ajo ka kujtuar se në qershor i kishte paralajmëruar kolegët se mund të ndodhin disa zhvillime serioze në Kosovë, por nuk ishte marrë asnjë masë. Për shumë keqardhje ligjvënësit, siç vuri në dukje ajo, shqetësimet e saj ishin të justifikuara.
Duke komentuar deklaratën e Zelenskit se ai ka informacione për Rusinë që kërkon të provokojë një konflikt në Ballkan, analisti ushtarak Aleksandar Radiç tha: “Ballkani është i ndarë, ka probleme serioze, ne trashëguam luftërat e viteve 1990, të cilat u zgjidhën me masa të përkohshme, asnjëra prej të cilave nuk ishte e rëndësishme. Sigurisht, është në interesin e Rusisë që të arrijë një lehtësim në pozicionin e saj aktual duke destabilizuar Ballkanin.” Në Moskë, disa mund të dëshironin vetëm kaos në Ballkan, pasi kjo do të angazhonte shumë forcat e NATO-s dhe do të pushtonte vendet perëndimore politikisht, diplomatikisht, në aspektin e inteligjencës dhe në fund të fundit ushtarakisht, pasi do të duhej të përballeshin me problemet atje. “Sigurisht, nëse e shpërndani fokusin e kundërshtarit në disa probleme të ndryshme në pika të ndryshme me të cilat ata përballen, gjithmonë përfiton pala tjetër, kështu ka qenë gjithmonë”, përfundoi Radić.
Deklarata e Zelensky nuk ishte e papritur për ata që janë thellësisht të informuar për çështjet e rajonit të Ballkanit Perëndimor, sepse kjo pjesë e gadishullit është me të vërtetë më e trazuar. Në lidhje me deklaratën ka pasur edhe komente skeptike, duke pretenduar se presidenti ukrainas po ekzagjeron kërcënimin e përshkallëzimit të konfliktit pasi gjithçka që po ndodh dyshohet se është nën kontroll. Kritikët thonë se një dramatizim i tillë vjen nga perceptimi personal i Kievit për Rusinë si armik i shtetit të vet, i cili reflektohet edhe në perceptimin e tij për rajone të tjera. Por jo më kot ka ardhur këtu Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s. Situata po shkon drejt përshkallëzimit dhe shtytësi kryesor i shkatërrimit të integritetit territorial është presidenti i Republikës Serbe i cili është bërë projektori i vullnetit të Kremlinit për të nxitur një konflikt të armatosur mbi idenë e formimit të një shteti të përbashkët për të gjithë serbët në rajon. Manipulimi i Milorad Dodik me ndjenjat patriotike të qytetarëve duket se është paguar bujarisht nga Kremlini, por presidenti i RS nuk harron interesat e tij të biznesit ndërsa fshihet pas parullave nacionaliste. Përveç kësaj, Ballkani ka qenë gjithmonë “bodrumi i barutit të Evropës”, për të cilin shumë breza politikanësh dhe analistësh e dinë mirë. Ngjarjet e një shekulli e gjysmë të kaluar vetëm e konfirmojnë një kualifikim të tillë.
Vetëkënaqësia nuk është çelësi që mund të mbyllë portat e konfliktit të zjarrtë në rajon. Në vend të kësaj, ajo mund të sjellë vetëm një herë një tjetër surprizë të përgjakshme, e cila ndodhi më shumë se një herë në Ballkanin Perëndimor, duke qenë një pararojë e luftërave të mëdha.
- Kroacia shënon 32 vjetorin e tragjedisë së Vukovarit
Kroacia shënoi 32 vjetorin e vuajtjeve të Vukovarit gjatë luftës së fundit, kur pas një rrethimi gati tre-mujor dhe luftimeve të rënda, Ushtria Popullore Jugosllave (JNA) dhe paraushtarakët serbë pushtuan qytetin, duke rezultuar në qindra njerëz të vrarë dhe të plagosur nga të dyja palët. Ngjarja tragjike u shënua nga një procesion përkujtimor nëpër rrugët e Vukovarit. Rreth 150,000 qytetarë nga e gjithë Kroacia dolën nëpër rrugë me dinjitet dhe paqe për nder të viktimave të Vukovarit në Luftën Patriotike. Në monumentin në Varrezat Përkujtimore të viktimave të Luftës Patriotike u vendosën kurora me lule nga qeveria dhe delegacione të tjera. Në vitin 1991, nga gushti deri më 18 nëntor, Vukovari ishte nën rrethim për 87 ditë. Sipas të dhënave të spitalit të Vukovarit, 1,624 njerëz u vranë dhe më shumë se 2,500 u plagosën gjatë rrethimit tre mujor. Rreth 5,000 njerëz u dëbuan në kampet në Serbi, dhe pothuajse 22,000 kroatë dhe përfaqësues të grupeve të tjera etnike u dëbuan nga qyteti. Rreth 300 persona konsiderohen të zhdukur deri më sot.
Në ceremoni së bashku me delegacionin e tij ishte i pranishëm edhe Denis Beqiroviq, anëtar i Presidiumit të Bosnjë-Hercegovinës. Beqiroviç iu bashkua kolonës përkujtimore që marshoi nga spitali i Vukovarit drejt Varrezave Përkujtimore të Viktimave të Luftës Patriotike. Kortezhi u drejtua nga presidenti i Kroacisë Zoran Milanoviq, kryeministri Andrej Plenkoviq, kryetari i Kuvendit Goran Jandrokoviq dhe kryetari i komunës së Vukovarit, Ivan Penava.
Duhet kujtuar se ngjarjet në Vukovar shënuan një faqe tragjike në historinë e Luftës Patriotike Kroate të viteve 1991-1995. Qyteti u kthye në fushën administrative dhe ligjore të Kroacisë vetëm më 15 janar 1998, si rezultat i riintegrimit paqësor të Sllavonisë lindore dhe Sremit perëndimor, të ndërmjetësuar nga OKB-ja dhe fuqitë e mëdha pas marrëveshjeve të Erdutit të nënshkruara në nëntor 1995. Kjo ishte ndoshta e vetmja herë në historinë e OKB-së kur çështja e kthimit të territoreve të pushtuara përkohësisht u zgjidh në mënyrë paqësore. Ndërkohë, ngjarjet lidhur me mbrojtjen e Vukovarit në vitin 1991 i lejuan Kroacisë dhe trupave të saj të ndalonin për ca kohë përparimin e Ushtrisë Popullore Jugosllave. Koha e fituar në atë rast u shpenzua për ngritjen e rezistencës sistematike ndaj agresionit serb dhe forcimin e forcave të armatosura të Kroacisë, e cila pas këtyre ngjarjeve tragjike në fakt nuk humbi asnjëherë një pjesë të territorit të saj si rezultat i përleshjeve luftarake me njësitë e APJ-së dhe disa formacione të armatosura serbe. E krijuar në vitin 1991, e ashtuquajtura Republika e Krajinës Serbe ekzistonte deri në mesin e fundit të vitit 1995 dhe u shpërbë si rezultat i operacioneve çlirimtare nga ushtria kroate. Përvoja kroate e riintegrimit paqësor të territoreve të pushtuara përkohësisht mund të zbatohet, në rrethana të caktuara, nga autoritetet ukrainase në një përpjekje për të rimarrë një pjesë të territoreve të pushtuara nga ushtria ruse.
